فرهنگ اسلامی‌ایرانی ظرفیتی غنی برای میانجیگری دارد و این قابلیت، در بسترهای مذهبی و با تکیه بر اشخاص معتمد دینی ظهور بیشتر خواهد یافت؛ لذا می‌توان با محوریت امام‌جماعت مسجد و با نگاهی دقیق و نوآورانه به موضوع ریش‌سفیدی و میانجیگری، بسیاری از آسیب‌ها و مشکل‌های اجتماعی را حل‌وفصل کرد. در این راستا مرکز رسیدگی به امور مساجد استان‌های خراسان طی تفاهمی که با اداره‌کل دادگستری استان خراسان رضوی منعقد کرده، موفق به تشکیل ده‌ها شعبۀ کانون‌های معین شوراهای حل اختلاف (همیاران شوراهای حل اختلاف) در مساجد و زیرنظر ائمۀ جماعت شده است. این شعب تاکنون در اکثر پرونده‌های ارجاعی موفق به حل مسئله و اصلاح ذات‌البین شده‌اند. گفتنی است این طرح هم‌اکنون در حال آسیب‌شناسی نهایی است تا در فازهای بعد، گسترۀ وسیع‌تری در سطح استان را پوشش دهد.
امروز اختلافات انسانی در مراجع انتظامی و قضایی حل می‌شود، اما هیچ‌گاه این مسئله نمی‌تواند جایگزین پدیده‌هایی چون ریش‌سفیدی و پادرمیانی شود که عموماً در مساجد یا به‌وسیله‌ی بزرگان مساجد انجام می‌گرفت؛ چراکه هزینه‌های اختلاف در مراکز امروزی با کدورت طرفین و نهایتاً قضاوت حل خواهد شد، درحالی‌که واسطه شدن و ریش‌سفیدی بیشتر منجر به رفع کدورت و جاری شدن مجدد مودت می‌شد.
با عنایت به فرمایش مقام معظم رهبری(مدظله العالی) و در راستای اصول و سیاست های کلی مرکز رسیدگی به امور مساجد (نجم) با هدف ساماندهی به این کارکرد و ورود ساختارمند و رسمی مساجد در عرصه حل اختلافات و منازعات مردمی و همکاری و یاری رسانی به شوراهای حل اختلاف در انجام وظایف ذاتی تفاهم نامه‌ای فی مابین مرکز رسیدگی به امور مساجد استان های خراسان و شوراهای حل اختلاف استان خراسان رضوی منعقد گردید.
۱- صلح و آشتی میان برادران مومن و توجه به تقوای الهی.
۲- اشاعه فرهنگ صلح و سازش در تمامی زمینه‌ها به ویژه مسائل خانوادگی با تکیه بر اصلاح ذات البین.
۳- عدم تحمیل هزینه های دادرسی به خواهان و خوانده.
۴- حل اختلافات و منازعات مردمی توسط بزرگان محله و احیای سنت ریش سفیدی.
۵- کاهش آسیب‌های اجتماعی و روانی ناشی از رسیدگی قضایی برای مردم.
۶- کاهش اطاله دادرسی در پرونده های عادی.
با توجه به اصل ۱۵۸ قانون اساسی:ایجاد تشکیلات لازم در دادگستری،رسیدگی و صدور حکم در مورد تظلمات،تعدیات،شکایات حل و فصل دعاوی و رفع خصومات و در راستای اجرای بخشنامه شماره ۱۰۰/۶۴۱۶۹/۹۰۰۰ و دستورالعمل نحوه مشارکت و تعامل نهادهای مردمی با قوه قضائیه و به منظور توجه نظام مند و پایدار به ظرفیت ها و توانمدی های نهادهای مردمی برای مشارکت در میانجی گری و توسعه فرهنگ سازش در جامعه، شعب همیاران حسب مورد در سطح مساجد مرکز استان یا هر یک از شهرستان های تابعه با رعایت مقررات آیین نامه مورخ ۹۹/۶/۱۲ که به تایید رییس کل دادگستری خراسان رضوی رسیده، تشکیل و چگونگی روند دادرسی و نحوه اقداماتی که توسط این شعب صورت می پذیرد ابلاغ گردید.
۱- حدود صلاحیت و نجوه ارجاع پرونده به شعب همیاران با رعایت مقررات مواد ۵ و ۶ آیین نامه مورخ ۹۹/۶/۱۲ می باشد و دبیر شعبه که حسب مورد یکی از اعضاء شعبه خواهد بود موظف است شکایات واصله را در دفتر عرایض که به همین منظور تعبیه شده ثبت و مشخصات طرفین، تاریخ، موضوع شکایت و مرجع ارجاع کننده را در آن قید نماید و سپس عین شکوائیه درخواست یا دادخواست و نیز مستندات ارائه شده از ناحیه شاکی یا خواهان را در پوشه مخصوص قرار داده و شماره ثبت پرونده را روی آن درج نماید. دبیر موظف است قبل از ثبت پرونده از احراز هویت خواهان / شاکی اطمینان حاصل نماید.
۲- شماره (کلاسه) پرونده مجموعه ای از شماره ثبت دادخواست. شماره شعبه و سال وصول دادخواست/ شکوائیه به شعبه می باشد. برای مثال: ۵۲۴۹/۹۹۲۰ که به ترتیب از سمت چپ، شماره شعبه، سال و شماره ثبت پرونده می باشد.
۳- دفتر ثبت عرایض هر ساله با شماره یک شروع و تا پایان سال شماره ها به ترتیب در آن ثبت می شود. اين دفتر متضمن مشخصات طرفین، موضوع شکایت يا اختلاف و … به شرح مقرر در بند اول است.
۱- تشکیل شعب همیاران صرفا به منظور اهتمام به اصلاح ذات البین و مصالحه میان اصحاب پرونده در راستای موضوع اختلاف است و حدود وظایف و اختیارات آنان مشمول صدور حکم یا دستور سایر تصمیمات قضایی نیست. بنابراین پس از ثبت پرونده در صورت فراهم بودن شرایط در همان روز با دعوت از طرفین در راستای ایجاد مصالحه وسازش اقدام می شود در غیر این صورت زمان معینی تعیین و وقت مقرر به طرفین ابلاغ می گردد.
تبصره ۱: دعوت از طرفین تابع تشریفات خاصی نیست. بنابراین صدور هر گونه اخطاریه جهت حضور در جلسه رسیدگی از سوی شعبه ی همیاران فاقد وجاهت قانونی است این دعوت از طریق تماس تلفنی و یا ارسال دعوتنامه انجام می پذیرد. بدیهی است در صورت دعوت و عدم حضور طرفین در موعد مقرر موضوع به منزله عدم تمایل درسازش تلقی می شود و در ادامه پرونده پس از تنظیم صورتجلسه به مرجع مربوطه ارسال می شود.
تبصره ۲: نحوه رسیدگی و دعوت از طرفین تابع مقررات آیین دادرسی مدنی یا کیفری نیست و افراد به طریق مقتضی و به نحوی که چگونگی اطلاع رسانی متضمن اطلاع مخاطب از زمان رسیدگی باشد، دعوت می شوند.
تبصره ۳: در صورت دعوت از طرفین و عدم حضور آنانف شعب همیاران مجاز به احضار و اجبار اصحاب دعوی تحت هیچ عنوان نخواهند بود و صرفا مراتب در صورتجلسه منعکس می گردد.
۲- اعضاء شعب همیاران قبل از شروع به رسیدگی بدوا باید هویت طرفین را احراز نمایند. بدیهی است حصول هرگونه توافق یا مصالحه صرفا با حضور و اراده طرفین یا قائم مقام قانونی یا قراردادی آنان معتبر خواهد بود.
۳- هرگونه اقدام متضمن اخذ اعتراف یا إقرار، توسل به زور و تهدید و یا هر اقدامی برخلاف شرع و اخلاق حسنه در زمان رسیدگی ممنوع است و چنانچه به موجب آن نتيجه ای در صورتجلسه منعکس گردد فاقد اعتبار بوده و با متخلف برابر مقررات برخورد خواهد شد.
۴- اهتمام در مصالحه می بایست در راستای حل و فصل موضوع اختلاف باشد و عین اظهارات و دفاعیات و مشروح توافق طرفین در صورت مصالحه می بایست در صورتجلسه به وضوح و به نحو خوانا قید و بری از هرگونه ابهام باشد.
تبصره ۱: در صورت مصالحه یک نسخه از صورت جلسه به طرفین تحویل و نسبت به ثبت آن در شورای حل اختلاف، ارشاد می شوند و پرونده با قید اينکه ” طرفین با قبول تعهدات سازش کردند ” صورت جلسه شده و جهت کسر ازآمار شعبه تحویل دبیر خواهد شد.
تبصره ۲: رسیدگی در شعب همیاران فاقد هزینه دادرسی است و اخذ هرگونه وجه تخلف محسوب شده و مستوجب مجازات قانونی است همچنین در هر مورد که پرونده پس از حصول توافق به منظور ثبت سازش به شورای حل اختلاف ارسال می شود اين اقدام نیز متضمن اخذ هزینه دادرسی نخواهد بود.
۵- چنانچه پرونده پس از مساعی لازم منجر به مصالحه و سازش شد و یا علیرغم تلاش اعضاء سازش میسر نگردید، مراتب حسب مورد با رعایت بند چهارم در صورتجلسه منعکس و پرونده از آمار کسر و مختومه و سپس نتیجه به مرجع ارجاع کننده منعکس و در دفتر عرایض نیز ثبت می گردد.
۶- در صورتی که برای طرفین وقت رسیدگی تعیین شود و هیچ کدام در وقت مقرر در شعبه حضور نيابند پس از گذشت دو هفته از تاریخ رسیدگی تعیین شده. پرونده صورتجلسه شده و با قید اينکه “موجبات صلح و سازش به دلیل عدم حضور طرفین فراهم نمی باشد ” برای کسر از آمار تحویل دفتر شعبه می شود.
۷- چنانچه شاکی از پیگیری دادخواست / شکوائیه خود انصراف دهد و یا درخواست مهلت از شعبه نماید و دو هفته از مهلت خواسته شده بگذرد و برای پیگیری به شعبه مراجعه نکند، پرونده ورتجلسه شده و با قید اينکه “موجبات صلح و سازش به دلیل عدم حضور و پیگیری خواهان / شاکی فراهم نمی باشد” برای کسر از آمار تحویل دفتر شعبه می شود.
۱- آمار ماهیانه: مجموع شکایات یا درخواستهای ارجاع شده به شعب همیاران که بدواً در دفتر عرایض ثبت شده در پایان هر ماه به عنوان آمار پرونده ها ( اعم از وارده ، مختومه) توسط دبیر شعبه به معاونت امور مساجد و إدارات شوراهای حل اختلاف استان منعکس می گردد.
۲- آمار اعلامی باید ممهور به مهر شعبه همیار گردیده و به تأیید ریاست شعبه برسد.
۳- روش تهیه و تنظیم آمار توسط دفتر معاونت امور مساجد و ادارات طی شیوه نامه ای تعریف و به کلیه شعب همیاران ابلاغ خواهد شد.
