خانواده، قداست
قداست
آدم علیه‌السلام، در داستان آفرینش، حوّا را از خداوند خواستگاری مینماید و در برابر آن، متعهد به دو چیز میشود: شکر خدا را در برابر این نعمت بجا آورد و شرایط دین‌داری حوّا را فراهم کند. داستان خواستگاری، پس از تعلیم اسماء به آدم و پیش از خلق شهوت در انسان بوده است. آدم علیه‌السلام پس‌ازاینکه دانش حقیقت را آموخت، شایسته حوّا شد و حوا آفریده شد. سپس او را هم‌خون خود دید و او را از خداوند خواستگاری نمود. زن و شوهر ابتدا انیس هم بودند و پس‌ازآن و برای بقای نسل شهوت آفریده شد.[۱] پیام مهم داستان آفرینش حوّا این است که همسر شریکی در رشد روحی انسان است. اگر تنها از دید غریزه جنسی به او نگاه شود این شراکت دوام نخواهد یافت. گفته شد که این غریزه بعدها و تنها برای بقای نسل انسان به وجود آمد.
ازاین‌رو، خانواده در اسلام نهادی مقدس شمرده میشود. قرآن کریم میفرماید: خانه خود را قبله و محل نمازتان قرار دهید. «واجعلوا بیوتکم قبلة وأقیموا الصلاة و بَشِّر المُؤمنین».[۲] خانواده همچون خانه خدا، مسجد و حرم امامان مقدّس است. خانه برای زنان مسجد شمرده شد. «مسجد المرأة بیتها».
رسول خدا فرمود: اسلام بنایی دوستداشتنیتر از ازدواج نمیشناسد و من از دنیا تنها زن، عطر و نماز را دوست دارم. در چند جا درهای رحمت خدا باز میشود، یکی به هنگام ازدواج است. اگر میخواهید خدا شما را پاکیزه بپذیرد همسر برگزینید. آنکه به خاطر خدا ازدواج کند ولی خدا میشود.[۳]
امر قدسی به خدا مربوط است و باید قانون خدا در آن رعایت شود. خانواده ابتدا خانه خداست و سپس خانه ما. ما احترام مسجد را نگه میداریم، چون خانه خداست، پس باید احترام خانه را نیز نگه بداریم. خانه را همیشه نورانی نگه داریم. اعضای خانه نیز مقدس‌اند. نباید هرکسی خود را همه‌کاره بپندارد. همچنین هر چیزی که نهاد این آرامش را ضعیف میکند، گناه و حتی گناه کبیره میباشد. خدا زنا را در همه ادیان حرام نمود و پیامبر خدا در اولین پیمان خود با زنان مدینه از آنان تعهد گرفت که با مردان نامحرم دوست نشوند.
امروزه نامهای دیگری در کنار خانواده ساختهاند. همباشی، ازدواج سفید، خانواده همجنس و خانههای کمونی. همه این‌ها در یک چیز مشترک‌اند و آن اینکه با ازدواج مخالف‌اند. امروزه شیطان این نام مقدس را هدف قرار داده است. هر چیز دیگری به‌جز ازدواج خوب است. استدلال این گروه بازگشت به طبیعت است. میگویند: انسان‌های اولیه و حیوانات ازدواج نمیکنند. تعجب از این تناقض است. ازیک‌طرف تمدن جدید، علوم انسانی و اجتماعی را میستایند و انسان اولیه را بیتمدن و جاهل میشمارند؛ و از طرفی برای این توجیهها انسان اولیه را شاهد میآورند. انسان اولیه سیاست، کشور، تمدن و دموکراسی نیز نداشت.[۴]
مهم‌ترین شاهد بر اینکه خانواده نهاد مقدسی است این نکته میباشد که ازدواج یک پیمان الهی است. قران میفرماید: چرا به همدیگر ظلم میکنید، زنان از شما میثاق محکمی گرفتهاند. «وأخَذنَ مِنکم میثاقاً غلیظاً»[۵] خداوند این پیمان را تأیید میکند و آن را میثاق مینامد. خداوند در دعای ازدواج نیز زن را امانت خود و اجازه ازدواج را حقّ خود شمرده است. يَقُولُ اللَّهُمَّ عَلَى كِتَابِكَ تَزَوَّجتُهَا وفِي أَمَانَتِكَ أَخَذتُهَا وبِكَلِمَاتِكَ استَحلَلتُ فَرجَهَا.[۶] ازدواج پیش از آنکه پیمانی میان زن و شوهر باشد پیمانی میان آن دو با خداوند است. به همین دلیل باید قوانین الهی پیش از قوانین دیگر اجرا شوند.
ارزش جهاد
کار در خانه و برای خانه جهاد میباشد. پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله درباره زنان فرمود: خانهداری جهاد زنان میباشد. جهادُ المرأة حسنُ التبعّل. ابنأثیر، ادیب مشهور، تبعّل را حسنالعشره و زیبا زیستی معنا میکند. این حدیث از رسول خدا صلّی الله علیه و آله، امام علی علیه‌السلام، امام باقر علیه‌السلام، امام صادق علیه‌السلام و امام کاظم علیه‌السلام نقل شده است. اهل سنت نیز آن را از امام علی علیه‌السلام گزارش میکنند.[۷]
و درباره مردان فرمود: مردی که برای خانه خود تلاش میکند مجاهد است. الکادّ لِعیاله کالمُجاهد فی سبیل الله. اسماء بنت عُمَیس وقتی از حبشه بازگشت، نزد رسول خدا آمد و اعتراض کرد: چرا تمام آیاتِ قران، مانند آیه جهاد و زکات، درباره مردان نازل شده است. در پاسخ او آیه ۳۵ سوره احزاب نازل شد و زن و مرد را در کمال انسانی مساوی شمرد. رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: شیردادن، تربیت و خانهداری همچون جهاد و زکاتِ مردان است.[۸] رسول خدا صلّی الله علیه و آله نماز مرد و زن متأهل را برابر با هفتاد نمازِ یک مجرّد شمرد و تدیّن او را سه برابر دانست.
یک‌بار نیز گروهی از زنان نزد پیامبر خدا آمده و شکایت کردند که خداوند همه‌کارهای نیک را به مردان سپرده است. نماز جماعت، عیادت مریض، حجّ، تشییع‌جنازه و جهاد در راه خدا؛ و گفتند: ما با چه کاری میتوانیم به ثواب جهاد برسیم؟ حضرت فرمود: شما با تلاشی که در خانه میکنید و سختی کار در خانه را بدوش دارید پاداش مجاهدین را دارید.[۹]
روح مشترک
تفاوت زن و مرد تنها در تقسیم‌کار و مدیریّت است. تفاوت‌های جسمی و روانی این تقسیم را به وجود آورده است. قران و حدیث هر جا از روح انسان و کرامت و ارزش او سخن گفتهاند هیچ جا مرد و زن بودن را مطرح ننمودهاند. پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمود: ای مردم، زنان ضعیف‌اند، سود و زیانشان دست خودشان نیست. خدا آنان را به امانت به شما سپرده است. مواظب حق آنان باشید.[۱۰]
امام کاظم علیه‌السلام فرمود: سه گروه در سایهسار خداوند هستند، روزی که هیچ سایهای وجود ندارد: آنکه ازدواجی را سامان دهد، یا به کسی خدمت نماید، یا رازی را کتمان کند.[۱۱]
[۱]. ففال آدَمُ علیه‌السلام عِندَ ذَلِك: يا رَبِّ ما هَذا الخَلقُ الحَسَنُ الَّذِي قَد آنَسَنِي قُربُهُ و النَّظَرُ إِلَيه. فقالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وتَعَالَى: يا آدَمُ، هَذِهِ أَمَتِي حَوَّاءُ أَفَتُحِبُّ أَنْ تَكُونَ مَعَكَ تُؤنِسُكَ وتُحَدِّثُكَ وتَكُونَ تَبَعاً لأَمرِك. فقال: نَعَم يا رَبِّ و لَكَ عَلَيَّ بِذَلِكَ الحَمدُ و الشُّكرُ ما بَقِيتُ. فقال اللَّهُ عَزَّ وجَلَّ: فَاخطُبهَا إلَيَّ فَإنَّهَا أَمَتِي و قَد تَصلُحُ لَكَ أَيضاً زَوجَةً لِلشَّهْوَةِ و أَلقَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَيْهِ الشَّهْوَةَ وَ قَد عَلَّمَهُ قَبلَ ذَلِكَ الْمَعْرِفَةَ بِكُلِّ شَيْءفَقَال: يا رَبِّ فإنّي أَخْطُبُهَا إِلَيْكَ فَمَا رِضَاكَ لِذَلِكَ فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَّ رِضَايَ أَنْ تُعَلِّمَهَا مَعَالِمَ دِينِي. الفقیه، ج ۳، ص ۳۸۰
[۲] یونس، ۸۷. این آیه دو تفسیر دارد: خانه‌هایتان را مقابل هم بسازید یا خانه‌هایتان را محل نماز قرار دهید. تفسیر لاهیجی
[۳] ما بُنِی بَناءٌ فی الاسلام بناء أحَبَّ الی الله عزَّ وجلَّ من التزویج. يُفَتَّحُ أَبْوَابُ السَّمَاءِ بِالرَّحْمَةِ فِي أَرْبَعِ مَوَاضِعَ عِنْدَ نُزُولِ الْمَطَرِ وَ عِنْدَ نَظَرِ الْوَلَدِ فِي وَجْهِ الْوَالِدَيْنِ وَ عِنْدَ فَتْحِ بَابِ الْكَعْبَةِ وَ عِنْدَ النِّكَاحِ. مَنْ أَحَبَّ أَنْ يَلْقَى اللَّهَ طَاهِراً مُطَهَّراً فَلْيَلْقَهُ بِزَوْجَة. من نکح لله و انکح لله استحق ولایة الله. الفقیه، ج ۳، ص ۳۸۳، بحار الأنوار، ج۱۰۰، ص ۲۲۱، ۲۲۰ و میزان الحکمه، ج ۴، ص ۲۷۱
[۴] جامعه شناسی، آنتونی گیدنز، ص ۴۲۳۵ و تحکیم خانواده، ص ۱۳
[۵] نساء: ۲۱
[۶] وسائل الشیعه: ج ۲۰، ص ۱۱۳
[۷] کافی، ج ۵، ص ۹ و ۵۰۷، الفقیه، ج ۴، ص ۴۱۶، نهج البلاغه، الحکمه ۱۳۶، بحار الانوار، ج ۱۰۳، ص ۲۴۵ و کنز العمال، ج ۱۶، ص ۱۴۱
[۸] أیّما إمراةٌ رَفَعت مِن بیتِ زوجِها شیئاً مِن مَوضعٍ الی موضعٍ تُریدُ به صلاحاً نظرَ اللهُ الیها و مَن نظر اللهُ الیه لم یُعذّبه. وسائل الشیعه: ج ۲۱، ص ۴۵۱
[۹] مهنة احداکنّ فی بیتها تُدرکُ عمل المجاهدین فی سبیل الله. کنز العمال، ج ۱۶، ص ۴۱۱ و ۴۰۹
[۱۰] أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ النِّسَاءَ عِنْدَكُمْ عَوَانٍ «۲» لَا يَمْلِكْنَ لِأَنْفُسِهِنَّ ضَرّاً وَ لَا نَفْعاً أَخَذْتُمُوهُنَّ بِأَمَانَةِ اللَّهِ وَ اسْتَحْلَلْتُمْ فُرُوجَهُنَّ بِكَلِمَاتِ اللَّهِ فَلَكُمْ عَلَيْهِنَّ حَقٌّ وَ لَهُنَّ عَلَيْكُمْ حَق… . خصال، ج۲، ص ۴۸۷
[۱۱] ثَلَاثَةٌ يَسْتَظِلُّونَ بِظِلِّ عَرْشِ اللَّهِ يَوْمَ لَا ظِلَّ إِلَّا ظِلُّهُ رَجُلٌ زَوَّجَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ أَوْ أَخْدَمَهُ أَوْ كَتَمَ لَهُ سِرّاً. خصال، ج۱، ص ۱۴۱