فقه رمضان ـ حجت الاسلام و المسلمین محمدهای عنایتی راد

بسم الله الرّحمن الرّحیم

سلام علیکم و رحمة الله

با توکل بر خداوند متعال تعدادی از احکام روزه، احکام پرکاربرد و پر تکرار روزه در ماه مبارک رمضان را إن شاء الله خدمت شما عرض می کنیم.

ابتدا یکی از مسایل پر کاربرد است را مطرح می کنیم. روزه بر چهار گروه واجب نیست:

ـ خانمی که باردار استکه با توضیحاتی که اگر روزه برای خودش و یا برای جنین او ضرر دارد روزه بر او واجب نیست

ـ خانی که بچه شیرخوار دارد و روزه برای خودش و یا فرزند شیرخوار ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست

ـ پیرمرد و یا پیرزن که در روایات به نام «شیخ و شیخة» آمده است. که اگر برای اینها روزه مشقت دارد و یا قابل تحمل نیست و توان گرفتن روزه را ندارند، روزه بر آنها واجب نیست.

ـ کسی که بیماری عطش دارد «ذوالعطاش» که بیشتر در گذشته ها بوده است و شاید در زمان ما مطابق باشد با برخی از بیماری ها

در خصوص خانم باردار یا شیرده این نکته را عرض می کنم که اولا تشخیص برای تمام این گروه ها و یا فردی که بعدا عرض می کنم که مریض است و بخاطر مریضی روزه واجب نیست، تشخیص این مسایل با خود فرد است. می تواند از پزشک مشورت بگیرد، می تواند امتحان کند ولی بالأخره تشخیص این مساله که وظیفه او روزه گرفتن است یا بخاطر ضرر برای خودش یا فرزند شیرخوارش یا جنین ضرر دارد، تشخیص با خودِ این مادر یا مریض است.

در بحث خانم باردار و خانمی که شیرده است، می فرمایند: اگر خانم یقین داشته باشد، یا اطمینان داشته باشد که برای خودش یا برای جنین و یا فرزند شیرخوار ضرر دارد، روزه را باز کند. اما فدیه بر گردن این خانم می آید که مقام معظم رهبری (حفظه الله تعالی) می فرمایند: از جهت فدیه این خانم باید بررسی کند که اگر روزه برای مادر ضرر دارد (مادر باردار و یا مادر شیرده) هرچند بخاطر اینکه باردار است یا بچه شیر می دهد، اگر روزه برای خودِ مادر ضرر دارد (مثلاً مادر اذیت می شود یا نمی تواند و موجب بیماری او می شود) در اینجا روزه را باز می کند و بنابر احتیاط واجب یک مد طعام به عنوان فدیه غذا و طعام به فقیر پرداخت می کند که بنا بر نظر اکثر مراجع مثل مقام معظم رهبری یک مد طعام که در اینجا فدیه گفته می شود ۷۵۰ گرم غذا است: گندم، آرد، برنج، ماکارونی، نان و امثال اینها کفایت می کند.

اگر روزه برای جنین ضرر داشته باشد یا برای بچه شیرخوار ضرر داشته باشد، حضرت آقا اینجا فتوا دارند که روزه را بخاطر بچه یا بخاطر جنین مادر باز می کند یک مد طعام فدیه به فقیر پرداخت می شود.

پس در جایی که برای مادر ضرر دارد هرچند بخاطر بارداری و شیردهی، بنابراحتیاط واجب فدیه دارد و جایی که برای جنین یا برای بچه شیرخوار ضرر دارد و مادر بخاطر او روزه را باز می کند اینجا فتوا دارند که یک مد طعام فدیه به فقیر پرداخت بشود.

بسیاری از فقها نظرشان مثل حضرت آقا است با کمی تفاوت که برخی از فقها نظرشان متفاوت است در آنجایی که احتیاط واجب است یا احتیاط مستحب.

نکته دیگری که در اینجا گفته می شود این است که این مادر باردار یا شیرده در طول سال باید قضای آن را بگیرد. اگر توان روزه دارد در طول سال قضای روزه بر عهده او می باشد.

البته در اینجا یک بحث دیگری مطرح می شود که اگر این مادر در طول سال روزه قضا را نگرفت، یعنی می توانست روزه بگیرد و نگرفت یک مد طعام به عنوان کفاره تأخیر به عهده او می آید که حالا تفصیلی هست بین مواردی که روزه برای مادر بوده یا برای جنین که گاهی احتیاط واجب است و گاهی نیز فتوا است.

و مساله دیگر این است که اگر مادر باردار یا شیرده روزه برای او ضرر داشته باشد و این ضرر در تمام طول سال ادامه داشته باشد (روزه برای مادر ضرر دارد هرچند بخاطر بارداری یا شیردهی) در اینجا از این جهت حکم مریض را پیدا می کند که مریض و بیمار روزه از ایشان ساقط می شود. فردی که بیمار است و در طول سال توان گرفتن روزه را ندارد و روزه برای او ضرر دارد، قضای روزه برای او ساقط است و کفاره تأخیر می پردازد.

در مورد پیرمرد و پیزن هم شبیه همین مساله را داریم. اگر روزه برای ایشان مشقت دارد یک مد طعام فدیه به فقیر پرداخت کنند. و اگر کلاً توان ندارند مقداری تفاوت نظر داریم و در آنجایی که در ماه مبارک رمضان نمی تواند روزه بگیرد و در طول سال هم قضای روزه را امکان ندارد بگیرد، قضای روزه از او ساقط است.

مساله بعدی که در ماه مبارک رمضان مورد بحث و گفتگو و سوال است روزه کسانی است که تازه به سنّ بلوغ رسیده اند. دختر بچه ای که ۹ ساله است و تازه به سنّ رسیده است. فرض کنید که چثه کوچک و بدن ضعیفی دارد و والدین دلسوزی می کنند که بچه ما رشدش کم است، جثه او ضعیف است، در سنّ رشد است، بدنش ضعیف است، درس می خواند و دلسوزی می کنند و سوال می کنند که تکلیف بچه ما چیست؟ آیا روزه بگیرد یا نگیرد؟

پاسخ این است که به طور کلی اگر روزه برای فرد ضرر داشته باشد به ایت معنا که باعث بیمار شدن فرد بشود و یا روزه باعث بشود که بیماری او تشدید پیدا بکند مثلاً سنگ کلیه دارد و اگر روزه بگیرد بدتر می شود و یا زخم معده دارد و اگر روزه بگیرد بدتر می شود؛ کسی که روزه برایش ضرر دارد روزه بر او واجب نیست.

ضرر به این معنا که یا با روزه گرفتن مریض می شود (بیماری که مورد اعتنا باشد) و یا اگر بیماری دارد تشدید پیدا می کند و بیماری شدیدتر می شود که در اینجا روزه واجب نیست.

اما ضعف و بیحالی دلیل نیست و مجوز افطار روزه نیست. دختر خانم هایی که به سنّ بلوغ رسیده اند اگر توان گرفتن روزه را دارند، روزه واجب است و پدر و مادر نمی توانند او را وادار کنند به روزه خواری و این گناه هست و هم دختر را به گناه مبتلا می کنند و هم خودشان دچار معصیت می شوند و بحث هایی مثل قضا، کفاره و غیره نیز بوجود می آید.

اگر دختر بچه خودش می داند که توان گرفتن روزه را ندارد و بدنش نمی کشد، این بحثش جدا است و روزه واجب نیست.

اما اگر توان روزه گرفتن را دارد ولی ضعف و بیحالی دارد و باید بعد از ظهرها استراحت کند، این روزه ضرر ندارد و گرفتن آن واجب است.

در کنار این مطلب این نکته را داریم که اگر پدر و مادر می دانند که به عنوان مقدمه روزه گرفتن باید فرزند را تقویت کنند از افطار تا سحر مثلاً آب بیشتر ی باید مصرف بکند، سبزیجات و یا مواد گیاهی که در طول روز آب بدن را تأمین بکند مصرف کند، وظیفه واجب می شود بر ولیّ او که مقدمات روزه گرفتن این نوجوان و فردی را که تازه به بلوغ رسیده، مقدمات را فراهم کنند تا او روزه بگیرد و بر خودِ فرد لازم است تا رعایت بکند؛ مثلاً لازم است در طول روز استراحت بکند یا بیرون نرود و یا تحرک زیادی نداشته باشد تا روزه بگیرد، لازم است که این کار را انجام بدهد تا روزه اش را بگیرد و دلسوزی های بیجا هم دلیل شرعی نیست.

اگر پدر و مادر دلسوزی می کنند و می خواهند که نوجوانشان به سختی نیفتد و می ترسند، هر روز صبح او را به بیرون از هر ببرند تا مسافر بشود و روزه را بیرون از شهر با وجود شرایط مسافر که إن شاء الله عرض می کنیم، روزه را در آنجا باز می کند که در این صورت گناه نکرده است هرچند سفر برای فرار از روزه کراهت دارد ولی حرام نیست و بعداً فقط قضای روزه بر عهده ایشان است.

مطلب بعدی که در همینجا برای دختر بچه ها مطرح می شود این است که گاهی به سختی می افتند که مشقت و حرج است و قابل تحمل نیست. دختر بچه است و روزه گرفته است و مدارس هم باز است و باید به مدرسه برود و هوا هم گرم است و در مدرسه با همکلاسی ها بازی می کند و بعدازظهر که خانه می آید دیگر تحمل ندارد و گرسنگی و تشنگی بر او غلبه کرده است و این عطش و گرسنگی شدید است که تحمل ندارد و نمی تواند و به حرج و سختی ای که قابل تحمل نیست افتاده است؛ اگر این نوجوان و این دختری که به سنّ بلوغ رسیده است و یا پسری که به این حالت رسیده است و یا حتی افراد دیگر (که توضیح آن را عرض خواهم کرد) هر زمان به این حرج و مشقت رسید، اینجا جایز است که از باب دفع حرج و آن مشقتی که قابل تحمل نیست، روزه را باز کند و مقداری برای آن رفع حرج و مشقت غذا بخورد یا آب بیاشامد که در این صورت قضا بر عهده او هست و قضای آن را باید بگیرد.

مطلب بعدی که دارای کاربرد می باشد عبارت است از روزه مشاغل سخت؛ مثلاً نانوایی، کوره آجر پزی در عسلویه در آن گرمای زیاد، کارگر ساختمان که در زیر آفتاب است، کشاورزی که برای دروی گندم و برداشت محصولات باید برود، به طور کلی مشاغل سختی که تعریق بدن زیاد است، تحرک زیاد است، در طول روزهای بلند و گرم است. سوال این است که تکلیف اینها چیست؟

متأسفانه برخی ها از اول صبح روزه را می خورند که این کار حرام است و گناه کبیره است و قضا و کفاره هر دو را به دنبال دارد و از این گناه نیز باید توبه کنند.

این افراد اگر اولاً روزه برای آنها ضرر ندارد، به صورت طبیعی باید این فرد روزه اش را بگیرد اگر روزه باعث مریض شدن او نمی شود و اگر بیماری دارد روزه باعث شدید شدن بیماری او نمی شود، روزه واجب است و باید بگیرد.

سختی شغل او و کار زیادِ او دلیل بر نگرفتن روزه نیست. و راهکار این فارد برای نگرفتن روزه این است که هر روز صبح به بیرون شهر بروند تا مسافر بشوند و روزه را باز کنند و برگردند که در این صورت سفر آنها برای فرار از روزه کراهت دارد، حرام نیست و یک روز فقط قضا بر عهده ایشان می آید.

و اگر روزه را گرفتند که وظیفه آنها هست که روزه را بگیرند، اگر در طول روز به مشقت افتادند، به سختی و حرجی افتادند که قابل تحمل نیست یعنی مثل ایشان تحمل نمی کنند، در اینجا می فرمایند که برای رفع حرج و دفع آن مشقت می توانند به مقداری که نیاز هست آن رفع حرج و مشقت بشود چیزی تناول بکنند و آبی بخورند و به احترام ماه مبارک رمضان هم بقیه روز را رعایت بفرمایند و بعداً یک روز قضا بگیرند؛ ولی چنین افرادی حق ندارند که از صبح روزه را باز کنند و باطل کنند بلکه وقتی به مشقت و حرج افتادند.

نکته دیگری که در خصوص همین افراد گفته می شود این است که ایشان اگر بتوانند مقدمات روزه گرفتن را فراهم کنند مثلاً برخی از مشاغل هست که می تواند ساعت کاری را تنظیم کند مثل نقاش ساختمان که می تواند ساعت کاری را تغییر دهد چون در طول کار بوی رنگ و تحرک و گرمای هوا هست و اذیت کننده است، این افراد می توانند از افطار تا سحر کار کنند.بعضی از کشاورزان متدیّن این کار را انجام می دهند مثلاً برای درور گندم که می خواهد برود، در طول شب شب از افطار تا سحرگاه محصول خودش را جمع می کند و یا از سحر تا قبل از گرم شدن هوا محصول خودش را جمع می کند و در طول روز در هوای گرم استراحت می کند. اگر این کار را بتوانند بکنند وظیفه آنها هست که مقدمات روزه گرفتن را فراهم کنند و یا حتی اگر تنظیم ساعت کار دست خودشان نیست ولی می توانند مرخصی بگیرند و در زمانی که سختشان هست استراحت کنند و روزه را نگه دارند، باید این کار را انجام بدهند.

و یا حتی اگر این فرد به پول آن روز کار کردن محتاج نیست و مثلاً پس اندازی دارد، باید مرخصی بگیرد و روزه را نگه دارد و حق ندارد به خاطر اینکه شغل او سخت است و ضرورتی ندارد آن شغل را انجام دهد  حق ندارد روزه را باطل کند. این را باید دقت بفرمایند.

ولی اگر کسی نیاز به این درآمد دارد، ناچار است سر کار برود و یا شغلی است نباید تعطیل بشود، این فرد روزه را می گیرد و یا باید سفر برود و روزه را باز کند و یا اگر روزه را گرفت و به حرج و مشقت افتاد در اینجا جواز دارد به همان توضیحاتی که عرض کردیم.

مطلب بعدی که در اینجا نیز سوال می شود روزه افرادی است که مریض هستند که عرض شد اگر روزه برای کسی ضرر داشته باشد، روزه افرادی که مریض هستند. یعنی روزه باعث تشدید بیماری ایشان است و یا روزه برای او ضرر دارد به این معنا که باعث مریض شدن او می شود مثلاً شخص می گوید: دیابت دارم و در حال حاضر مشکلی ندارد ولی اگر روزه بگیرم قند کنترل نمی شود و پزشک متخصص گفته است و خودم نیز اطمینان دارم که این تنظیم نبودن قند بعد از چند سال بعث آسیب به اعضاء و جوارح بدن من می شود، در اینجا روزه بر چنین شخصی واجب نیست بلکه در ضررهای معتنی به ای که قابل چشم پوشی نیست، روزه جایز نیست و حرام هم هست. ولی باید دقت بفرمایند چه بزرگ تر ها، پیرمردها و پیرزن هایی که روزه برای آنها ضرر دارد و چه افرادی که مریض هستند مثلاً زخم معده و یا سنگ کلیه دارند که تشخیص با خودِ این افراد است و یا بیماری هایی دارند که مستقیم به روزه ربط ندارد اما باید دارو مصرف کند مثلاً بیماری قلبی دارد که باید رأس ساعت قرص مصرف کند. خُب قرص چه کوچک و چه بزرگ و چه با آب و چه بی آب اگر میل شود و اگر حلق فرو برود روزه باطل می شود. این افراد اگر مضرف این دارو برای آنها ضرورت دارد برای جلوگیری از شدیدتر شدن بیماری، و یا اگر روزه بگیرد بیمار می شود و یا بیماری او با روزه بدتر می شود، روزه بر ایشان واجب نیست و بلکه نباید بگیرد.

این نکته را هم توجه بفرمایید که کسی که روزه برای او ضرردارد، باعث مریضی او می شود و یا مریضی او تشدید می شود، روزه گرفتن برای چنین فردی حرام است. و مقام معظم رهبری و بعضی از فقها دیگر نیز دارند که حتی اگر این فرد نمی دانست.

چون اگر بداند روزه برای او ضرر دارد و روزه بگیرد گناه و معصیت کرده است و باید از این گناه توبه کند و روزه او نیز باطل است و حتی اگر نمی دانست و چندی روزه از ماه رمضان را روزه گرفت و الآن فهمید که این چند روز نیز روزه برای او ضرر داشته است، مقام معظم رهبری و تعداد از فقها تصریح دارند که با اینکه نمی دانسته که ضرر دارد و با قصد قربت گرفته است ولی الآن کشف شده است که ضرر دارد، روزه های قبلی او نیز باطل است و بعد از بهبودی از بیماری باید قضای این روزه ها را بگیرد.

پس این مساله را باید دقت و توجه کرد؛ برخی از بزرگ تر ها می گویند که ما دلمان نمی آید، همه اطافیان ما روزه می گیرند و من هم یک عمر روزه گرفتم و الآن چگونه بخورم؟

پاسخ این است که شما بنده خدا هستید و بندگی خدا گاهی در روزه گرفتن است برای فردی که سالم است و تندرست است و گاهی اطاعت در روزه نگرفتن است و روزه گرفتن برای کسی که روزه برای او ضرر دارد معصیت و گناه است و روزه او باطل است.

در خصوص همین افرادی که روزه برای آنها ضرر دارد، این مطلب هست که ایشان فقط قضای روزه بر ایشان است. کسی که روزه برای او ضرر دارد فعلاً فدیه یا کفاره در ماه مبارک رمضان بر او واجب نمی شود و روزه او باطل است و پس از ماه رمضان، از ماه رمضان امسال تا ماه رمضان سال آینده فرصت دارد روزه قضا را به جا بیاورد. و این بنده خدا اگر در طول سال روزه قضا را گرفت وظیفه خودش را انجام داده است.

و اگر در طول سال روزه قضا را نگرفت، کفاره تأخیر بر عهده او می آید. مثلاً فرد بیمار است و در طول سال می توانست روزه را بگیرد ولی نگرفت، کفاره تأخیر دارد و قضای آن روزه را بعداً باید بگیرد.

اما در مورد فردی که در تمام طول سال مریض است، آیا کفاره تأخیر دارد؟

پاسخ این است که بله؛ فردی که روزه قضا را باید می گرفت و یا روزه قضا بخاطر بیمار بودن از او ساقط شد، هر دو کفاره تأخیر بر عهده آنها می آید. چه کسی که قدرت بر روزه گرفتن داشت و در ماه رمضان نتوانست روزه بگیرد مثلاً مسافر بود یا مریض بود و در طول سال وظیفه دارد روزه قضا را بگیرد و می توانسته بگیرد ولی نگرفته است و به ماه رمضان سال بعد رسید، قضای روزه را باید بعداً بگیرد و کفاره تأخیر را هم باید بدهد.

یا فردی که در ماه رمضان مریض بود، در طول سال نیز مریضی او ادامه پیدا کرد و هیچ روزی را نمی تواند بگیرد (در طول سال و روزهای خنک سال و زمستان نیز هر پنج یا شش روز و یا هفته ای یکبار هم نتواند بگیرد)، قضای روزه از او ساقط است ولی همین فرد هم کفاره تأخیر دارد.

آخر ماه شعبان، ابتدای ماه رمضان سال آینده که فرصت گرفتن روزه قضا از بین رفت و فرصت گرفتن روزه قضا تمام شد، حالا کفاره تأخیر را می پردازند. چه آن مریض و چه آن کسی که می توانست و روزه قضا را نگرفت.

مطلب بعدی که برای بانوان مورد سوال است بحث پاک بودن از حیض و نفاس است که یکی از شرایط صحت روزه برای خانم این است که از حیض و نفاس پاک باشد.

اگر در طول حتی یک دقیقه مانده است اذان مغرب و خانم عادت ماهیانه بشود و یا خانم وضع حمل بکند و با وضع حمل نفاس شروع بشود (حتی یک دقیقه مانده به اذان مغرب) دیگر روزه باطل می شود و بعداً قضای روزه را به جا می آورند.

و یکی از تفاوت های نماز و روزه در همین بحث است؛ نمازهایی که در ایام عادت ماهیانه خانم ترک می کند و نمی خواند، قضا ندارد ولی روزه های ایام عادت ماهیانه و ایام نفاس قضا دارد.

خانمی که در عادت ماهیانه بوده است و عادت ماهیانه او در طول روز ادامه داشته است. از هفت روز قبل شروع شده است و این خانم امروز صبح عادت ماهیانه اش تمام شد و پاک شد از خون حیض، حتی اگر یک دقیقه بعد از اذان صبح از این خون حیض پاک بشود و عادتش تمام بشود، امروز روزه ایشان باطل است.

در بحث خون حیض و نفاس، زمانی روزه خانم ها صحیح است که از ابتدای اذان صبح پاک باشند تا ابتدای اذان مغرب. و لذا اگر در طول روز حتی یک دقیقه از ابتدای روز حیض باشند و یا در انتهای روز یک دقیقه مانده به اذان مغرب حیض شروع بشود، روزه ایشان باطل است و بعداً قضای روزه را به جا می آورند.

نکته دیگر از احکام پرکاربرد و مورد سوال در ماه مبارک رمضان هست، خصوصاً در سال های اخیر این زیاد مطرح شده است، بحث اذان صبح است. این مساله از سالیان سال مطرح بوده است ولی در چند سال مردم شنیده اند و خیلی از حوزویان متوجه شده اند که در تشخیص اذان صبح و فجر صادق بین متخصصین و منجمین قدری تفاوت نظر وجود دارد که بحث های تخصصی است و الآن مطرح نمی شود.

خورشید هنوز قبل از افق است و می خواهد به افق برسد نیمه های شب فجر کاذب و بعد فجر صادق آن توصیفاتی که در آیات و روایات و مسایل فقهی آمده است که فجر صادق آن زمانی است که آن سفیدی از افق بالا آمده است پخش بشود در آسمان، می شود فجر صادق و فجر دوم که می شود ابتدای اذان صبح.

هر کسی که خودش افق را تشخیص می دهد، در روستاها، در جاهایی که آب و هوا تمیز است و آسمان آلودگی ندارد، فرد طبق وظیفه و تشخیص خودش عمل می کند.

اما اکثر مردم در شهرها که با صدا و سیما و پخش اذان اقدام می کنند، می فرمایند اگر با همین اذان رسمی خودمان که اذان خوبی هم هست و با دقت های خاص شرعی هم اذان پخش می شود، اگر با همین اذان یقین کرد و یا مطمئن شد وقت شرعی داخل شده است و اذان صبح شده است، هم برای روزه باید امساک کند یعنی از شروع اذان و فجر صادق انسان باید امساک کند و حتی اگر لحظاتی بعد از اذان صبح واقعی چیزی بخورد روزه او باطل است. این فرد از اذان صبح واقعی باید امساک را شروع بکند و نمازش را از همان اذان واقعی که مطمئن است می تواند بخواند.

اما زمانی که فرد شک کند. این مساله را دقت بفرمایید. اگر بنده شنیدم که بین متخصصین و منجمین در تشخیص اذان صبح اختلاف نظر است. بعضی می گویند الآن فجر صادق شد و برخی می گویند که به نظر ما فجر صادق الآن شد با چند درجه ای از بالا آمدن خورشید اختلاف نظر که می شود چند دقیقه کم و زیاد شدن اذان صبح، در اینجا می فرمایند که فرد اگر به همین اذان یقین پیدا کرد یا مطمئن شد، همین ملاک عمل او هست و با همین برای نماز و روزه برای او کفایت می کند.

و اگر کسی شک کرد، مقام معظم رهبری دارند و بقیه مراجع نیز رد نمی کنند که فردی که با پخش اذان یقین به دخول وقت نکرد، مطمئن نشد به دخول وقت، با همین اذانی که رسماً پخش می شود احتیاط این است که (این احتیاط واجب و یا مستحب نیست بلکه احتیاط در مقام عمل است) با همین اذان امساک شود و نمازم باید حدوداً ۸ الی ۱۰ دقیقه (بهتر ۱۰ دقیقه است)  بعد از شروع اذان بخوانم تا یقین کنم وقت اخل شده است که نماز صبح خودم را با یقین به دخول وقت بخوانم.

برای روزه از ابتدای اذان رسمی امساک می کنم و نمازم را ده دقیقه بعد از شروع اذان می خوانم که این احتیاط تام است که دیگر انسان مطمئناً هم روزه را درست شروع کرده است و هم نماز را داخل وقت خوانده است. ولی هر کسی که خودش تشخیص می دهد و یا از آن مبانی در تشخیص اذان صبح عمل می کند کفایت می کند.

در همین مساله چند نکته پیش می آید:

ـ یک نکته این است که اگر فرد عمداً و یا سهواً بعد از شروع همین اذانی که برای خودِ او مشکو ک است عمداً و یا سهواً از شروع اذان چیزی خورد، اگر بداند و یا مطمئن باشد که اذان صبح واقعی بوده است روزه‌اش باطل است با توضیحاتی که داده شد. اما اگر برای خودِ فرد مشکوک شد که این اذان آیا در زمان قطعی خودش هست، همین اذان واقعی است و یا نظر منجم دیگر دقیق تر است، اگر شک کرد چون یقین به دخول وقت ندارد روزه او باطل نیست. اگر همان چند لحظه اول، چند دقیقه اول باشد نمی توانیم بگوییم روزه باطل است. لذا می گوییم که شما روزه را حمل بر صحت کن چون یقین نداری بعدا از اذان واقعی چیزی خورده ای چه عمداً و چه سهواً چند لحظه و چند دقیقه ای، روزه ایشان را حمل بر صحت می کنیم. این در برخی از افرادی که بعضی از لحظات را غفلت کردند کاربرد دارد.

مطلب بعدی در مفطرات و مبطلات روزه است که بسیار پرکاربرد هست و نکاتی هست.

یکی از مسایلی که در زمان اذان صبح باید دقت کرد این مساله است که اگر انسان اذان صبح را اشتباه کند. یقین دارم که رأس ساعت خاصی اذان صبح است و مطمئن هستم، با مثالی عرض کنم: به همسر، فرزند، برادر و خواهرم سپردم که من سحری خوردم و می خواهم بروم داخل سرویس بهداشتی و مسواک هم بزنم و یا داخل آشپزخانه آبی بنوشم و یا داخل اتاق بروم ولی صدای اذان نمی آید، من را هنگام اذان صدا بزن. حال، بنده رفتم داخل آشپزخانه و لیوان آبی را بعد از لحظاتی نوشیدم و آمدم بیرون و دیدم که اذان گفته شده و وسط اذان صبح هم هست، اذانی که من مطمئن هستم وقت داخل شده است. در اینجا می فرمایند که این فرد باید یک روز قضا بگیرد. این فردی که می داند می خواهد روزه بگیره، فراموش هم نکرده، ولی توجه و دقت نکرده است و اذان صبح را مراعات نکرده است و سهواً بعد از شروع اذان واقعی چیزی خورد، یک روز قضا بر عهده او هست.

چون این مساله را خیلی از مومنان، بزرگواران و حتی هم لباس های ما کمتر شنیدند یا دقت نداشتند لذا مساله را دقت بفرمایید.

فرد اگر فراموش کند روزه است و چیزی بخورد، می گوییم سهواً. سهو در خوردن و آشامیدن یعنی فراموشی. بنده یادم رفت روزه هستم و رفتم یک لیوان آب خوردم یا بیسکویتی خوردم، چون فراموش کردم که روزه هستم و چیزی خوردم روزه من صحیح است و باطل نمی شود؛ نه روزه واجب و نه روزه مستحب، نه روزه اداء و نه روزه قضا، نه روزه کفاره و نه روزه استیجاری و نه روزه های دیگر. اگر فراموش کرده فرد روزه داری را و چیزی خورده و یا آشامیده، کم یا زیاد فرقی ندارد، در چه زمان از روز نیز فرقی ندارد، خوردن و آشامیدن سهوی به معنای فراموشی روزه مبطل روزه نیست و روزه صحیح است.

اما کسی که فراموش نکرده است روزه است و می داند که می خواهد روزه بگیرد، هنگام اذان صبح است ولی دقت ندارد. مثالی را مجدد عرض کنم جدای از مثالی که گفتم رفته مسواک بزنه و یا سپرده او را صدا بزنند.

این بنده خدا به همراه خانواده سر سفره سحری نشسته است. در مشهدالرضا علیه السلام هم هست و شبکه خراسان رضوی را هم گرفتند و حرم مطهر را مشاهده می کنند و برای لحظاتی شبکه را تغییر می دهند و همینطور که مشغول تماشای تلویزیون هستند سحری را هم میل می کنند که یکدفعه یک نفری از اعضاء خانواده می گوید بزنیم شبکه خراسان ببینیم چقدر تا اذان مانده است. زمانی که شبکه خراسان را گرفتند دیدند که اذان صبح شده و اذان تمام شده و نماز حرم امام رضا علیه السلام در حال پخش است. تکلیف چیست؟

می فرمایند که تمام این اعضاء خانواده که بعد از اذان چیزی خوردند روزه هایشان باطل است. امروز را باید تا افطار امساک کنند و چیزی نخورند (که البته توضیحیب دارد که عرض می کنیم) و یک روز قضا هم باید بگیرند.

ممکن است سوال شود که اینها که سهوی بوده است!

عرض کردیم که سهوی که مبطل روزه نیست فراموشی است.

من اگر یادم برود روزه هستم و چیزی بخورم یا بیاشامم روزه من باطل نیست. اما می دانم می خواهم روزه بگیرم ولی اذان صبح را دقت و توجه نکردم.

در این دو مثالی که عرض کردیم که رفتم آب بخورم و گفتم من را صدا بزنید، سر سفره نشستیم و شبکه دیگری را گرفته ایم به گمان اینکه تا اذان صبح به افق شهرمان مانده است، و بعد متوجه شدیم که اشتباه شده است و چیزی خورده ایم. چون عمدی نبوده کفاره ندارد ولی چون اینجا می دانستیم که می خواهیم روزه بگیریم و فراموش نکردیم روزه داری را، یک روز قضا دارد و امروز را هم باید امساک کنیم.

مثال دیگری که وجود دارد این است که بعضی از مومنین در روستاها ، در شهرهای کوچک به اذانی که از مسجد پخش می شود توجه دارند.

موذن قبل از اذان صبح می آید و پیش خوانی اذان را پخش می کند، به همان اعتماد داریم، دقت می کند، افق را نگاه می کند. مشغول سحری هستیم و منتظر هستیم تا صدای اذان مسجد محل پخش شود.

سحری را خوردیم و دیدیم که وقت گذشته است و وقتی بررسی می کنیم می بینیم که اذان صبح رد شده است و فرض کنید که خادم مسجد امروز خواب مانده است و یا برای برق یا میکروفن مسجد مشکلی بوجود آمده است و اذان را پخش نکردند و من منتظر پخش اذان توسط مسجد بودم ولی رعایت نکردم و بعد از اذان واقعی چیزی خوردم. این روزه من باطل است و باید امروز را امساک کنم و یک روز قضا بر عهده من هست و چون عمدی نبوده است کفاره ندارد.

مطلب بعدی که در همین مساله ما کاربرد دارد این هست که فردی که تحقیق کرده است. فرض کنید بنده رفتم به یک مکانی که هوا پاک است، مثل شهرهای بزرگ آلودگی ندارد، ستاره ها و افق به راحتی دیده می شود. من در نیمه های شب به افق نگاه کردم که آیا افق فجر صادق شده یا نه که دیدم فجر صادق نشده و مطمئن هستم که فجر صادق و اذان صبح نیست و مشغول خوردن سحری شدم. سحری را خوردم و بعد متوجه شدم که اشتباه کردم و در آن لحظه من افق را اشتباه نگاه کردم و جای دیگری را باید نگاه می کردم، مثلاً باید شرق را نگاه می کردم ولی غرب را نگاه کردم. اشتباه کردم ولی دقت خودم را انجام دادم دقیقه این جا می فرمایند که روزه شما صحیح است مقام معظم رهبری و بسیاری ازفقها می فرمایند اگر کسی تحقیق کرده برای اذان صبح یعنی به افق نگاه کرد و خودش تشخیص داد و مطمئن شد که اذان صبح نشده است و چیزی خورد روزه اش درست است.

سوال: آیا نگاه به ساعت و نگاه به شبکه های تلویزیونی و رادیو و… در حکم تحقیق است؟ تفاوت نظر داریم. مقام معظم رهبری حفظه الله تعالی می فرمایند بله. اگر یک بار به این ساعت نگاه کردی مطمئن شدی و بعد فهمیدی اشتباه شده است! اشکال ندارد و در حکم تحقیق است و اگر متوجه شوی که بعد از شروع اذان چیزی خورده ای، روزه ات باطل نیست.

ولی بدون تحقیق اگر فرد چیزی خورد، روزه او باطل است.

مسئله بعدی که مطرح می شود و برخی از نوجوان ها می پرسند و بعضی از افرادی که مشاغل شان سخت است می پرسند، بحث نیتی روزه است.

در بحث نیت روزه، نیت روزه قضا و نیت روزه کفاره، روزه مستحبی، روزه های واجب معین وغیر معین نکاتی داریم که فعلا فرصتش نیست.

در خصوص روزه ماه رمضان چند تا نکته عرض می کنم.

اولا انسان از شب اول ماه رمضان می تواند و بهتر است نیست کل ماه را داشته باشد و هر شب هم برای فردای آن روز نیست کند. این خیلی عالی و خوب و مطابق احتیاط است. اگر از شب قبل نیت روزه دارم و سحر را خواب ماندم و بعد بیدار شدم و نزدیک به طلوع آفتاب بود و فقط نماز را خواندم که قضا نشود، موقع اذان صبح بیدار نبودم که نیت کنم؛ روزه من چه حکمی دارد؟ روزه شما صحیح است و لازم نیست حتما موقع اذان بیدار باشم و نیتم را تجدید کنم و دوباره مرورکنم.

سحری خوردن هم واجب نیست،بلکه مستحب است.

همچنین اگر کسی در طول روز کلا خواب باشد، روزه آن روزش صحیح است.

مطلب بعدی که خواستم عرض کنم خصوصا برای نوجوان ها یا بعضی از افراد، تردید در نیت است. اگر فرد که وظیفه واجب او است و شرط صحت روزه است که نیت روزه داشته باشم برای انجام دستور خدا و برای اطاعت از فرمان الهی از اذان صبح تا اذان مغرب از مفطرات و مبطلات روزه پرهیز کنم، اگر در بین روز من در نبیتم پرهیز کنم یا قصد کردم و با خودم گفتم که روزه نباشم، همین نیت من که قصد کنم دیگر روزه نباشم، خودش مبطل روزه است  و امروز هم نباید چیزی بخورم و باید امساک کنم واگر چیزی بخورد باعث کفاره می شود.

اگر فقط نیتش را خراب کرد و گفت نمیخواهم روزه باشم از روی لج و لجبازی یا هر چه که بود، تزلزل داشت، ضعق اعتقادی داشت هر چه که بود و گفت نمی خواهم روزه باشم امروز باید امساک کند و حق ندارد چیزی را بخورد. خوردن چیزی هم حرام است و هم باعث کفاره می شود به نظر بسیاری از فقها و حضرت آقا و باید امساک کند و یک روز قضا دارد.

همین جا مسئله ای که می خواهم عرض کنم این است؛  برخی از نوجوان ها که به تازگی به سن بلوغ رسیدند، برخی از افرادی که گاهی شیطان اذیت شان می کند، نفس اماره اذیت می کند، می گوید حاج آقا در طول روز دائم در فکر و ذهن من می آید که برو الان کسی نمی بیند آب بخور و روزه ات را باز کن و بعدا قضایش را می گیری! هوا خیلی گرم است و ممکن است اذیت شوی و ممکن است از درس بیفتی و…، می گوید حاج آقا من دائم این خطورات ذهنی و فکری در ذهنم می آید. من سوال می کنم آیا به عمل هم می آید می گوید نه هرگز فقط در ذهنم می آید. من هرگز حاضر نیستم روزه ام را باطل کنم. می گوییم اشکال ندارد. این خطورات ذهنی و این القائات شیطانی نه تنها برای روزه اشکال ندارد بلکه می تواند مصداق جهاد اکبر باشد. زمانی نیت خراب است که فرد تصمیم بگیرد؛ نه فقط خطورات ذهنی و فکر و خیال؛ تصمیم بگیرد و یا بگوید می خواهم چیزی بخورمو

در قصد باطل کردن روزه یا روزه نبودن تفاوت نظر داریم که فرصت چون کم است وارد بحث نمی شویم.

مسئله بعدی که در بحث روزه پرسیده می شود، بحث مسواک زدن، خلال دندان، نخ دندان، مزمزه کردن، آب ار داخل دهان کردن و بیرون ریختن و از این قبیل سوالات است.

اول یک نکته ای را عرض کنیم؛ انسان مستحب است که مسواک بزند؛ یعنی دهان را از آن چیز هایی که اشیاء بیرونی است و ذرات غذا است را تمیز کند. آیا مسواک زدن واجب است؟ خیر واجب نیست. بله اگر کسی می داند که لای دندان و یا داخل دهان او ذراتی از غذا مانده است و اگر آن ها را خارج نکند، در طول روز فرو می رود.

اگر می داند و مسواک نزند و این ها را خارج نکند، این جا روزه اش به مشکل می خورد که برخی از فقها دارند که فرد می داند اگر این ها را تمیز نکند در طول روز فرو می روند و عمدا تمیز نکند حتی اگر هم فرو نروند، برخی از فقها دارند که روزه این فرد صحیح نیست و قضا دارد.

حالا اگر رعایت میکند با این که دهانش تمیز نشده است و لابه لای دندان غذا است ولی مراقبت می کند، خب این این مسواک مستحب است و واجب نیست.

سوال می کنند اذان صبح شده است آیا می توانیم نخ دندان بکشیم، خلال دندان استفاده کنیم، مسواک بزنیم؟ بله ایرادی ندارد فقط باید مراقبت کنیم که از حلق مان چیزی فرو نرود. حاج آقا این خمیر دندان طعم دارد، بوی نعنا دارد، بوی برخی از مواد مثل فلوراید دارد، اشکالی دارد؟ می گویین نه اشکالی ندارد. فقط مراقبت کن این ذرات خارجی فرو نرود.

امکان دارد بپرسند که مسواک زدم و آب دهان ار تخلیه کردم، اما دهانم طعم گرفته است، بوی نعنا می دهد، آیا اشکالی دارد؟ ذرات خارجی را خارجی کنید، آب آغشته به آن مواد دیگه را خارج کنید و وقتی فقط آب دهان شد، آن طعم و مزه و بو اشکالی ندارد و وروزه را باطل نمی کند.

برخی از مومنان می پرسند در طول روز ما استراحت می کنیم در دهان مان احساس تلخی یا ترشی می کنیم؛ آیا اشکالی دارد؟ خیر؛ اگر ذراتی بیرونی نیست و ذراتی آغشته به آب دهان نیست اشکالی ندارد و می توانیم فرو ببریم و بخوریم.

سوال؛ مسواک و خمیر دندان من می توانم در طول روز اگر خیلی تشنه ام و از شدت گرما، برای خنک شدن آب در دهان کنم و بیرون بریزم ؟ می گوییم اگر مراقب هستی که از حلق چیزی فرو نرود ایرادی ندارد ولی کراهت دارد. تصریح دارند برخی از فقها که این کار مکروه است و ثواب روزه را کم می کند و همین جا باید بدانیم که اگر بی جهت آب در دهان کردیم و سهوا هم آب فرو رفت، این جا تعدادی از فقها می فرمایند که بای دیک روز قضا بگیری پس این را دقت کنیم. البته استثنا داریم اگر فرد برای وضو گرفتن، می خواهم وضو بگیرم و نماز بخوانم برای وضو گرفتن خب مستحب است استنشاق کنیم، مزمزه کنیم، آب در دهان کنیم و دهان را تمیز کنیم و بیرون بریزیم؛ وضوی واجب می خواهم بگیرم و این ها مستحباتش است؛ اگر سهوا آب فرو رود، اشکالی ندارد.

پس دوباره عرض کنیم؛ اگر فرد برای وضوی واجب گرفتن، آب در دهان کرد که مسواک بزند، مزمزه کند و استنشاق کند اگر سهوا آب فرو رفت اینجا اشکالی ندارد و روزه شما صحیح است و با آن جایی که بی جهت آب در دهان کردید فرق می کند.

در این جا سوال می کنند که برخی از بانوان می خواهند آشپزی کنند و می خواهند طعم غذا را بچشند و یا می خواهند به بچه کوچک غذا بدهند، اول طعمش را می چشند اشکالی دارد؟ می گویند خیر؛ مراقبت کنند که از حلق بیرون نرود لذا چشیدن طعم غذا اشکالی ندارد.

مسئله بعدی که همه جا سوال می شود این است که اگر فردی سرما خورده و اخلاط سر و سینه دارد، سرماخورده و چرک گلو دارد؛ آیا فرو دادن این ها روزه را باطل می کند؟

پاسخ این است که به نظر مقام معظم رهبری و بسیاری از فقها، اگر این اخلاط از انتهای حلق به فضای دهان نرسیده است، فرو بردن آن روزه را باطل نمی کند اما اگر وارد فضای دهان شد، بنا به احتیاط واجب نباید آن ها را فرو ببریم.

اگر عمدا فرو ببریم بنا بر احتیاط واجب روزه مان باطل است البته در این مسئل می توانیم رجوع کنیم به برخی از فقهای عزیزمان که احتیاط مستحب دارند و مسئله قابل حل و فصل است.

سوال دیگری که می پرسند، مراجعه به دندان پزشکی است در ماه رمضان که می خواهم بروم عصَب کشی کنم، می خواهم دندان را ترمیم کنم یا بکشم، این جا چه حکمی دارد؟

 هم ازجهت خونریزی می پرسند. هم ز جهت تزریق آمپول در لثه می پرسند، هم از اجهت این که اشیای خارجی وارد دهان می شود و… چه حکمی دارد؟

چندتا نکته؛اولین مسئله این است که خون آمدن از دهان یا اهدای خون، کاری کع باعث شود که خون از بدن خارج شود، این کار کراهت دارد. به طور کلی در مکروهات روزه این را بیان می کنند آن جه که باعث خونریزی می شود. دندان می کشند خون می آید، کراهت دارد و مبطل نیست. یا کار هایی که باعث ضعف بدن می شود.

می خواهم بروم استحمام کنم؛ حمام و بخار آب گرم و حمام باعث ضعف و بی حال می شود؛ مکروه است و مبطل نیست.

خب این فرد رفته است به دندان پزشکی و خون می آید، اشکالی ندارد.

برای دندان پزشکی  اگر فدر یقین دارد ک چیزی به حلقش فرو رود، می تواند مراجعه کند به همراه مراقبت که از حلق چیزی فرو نرود. این پس اشکالی ندارد.

تزریقات چه حکمی دارد؟ در این بحث یک تفاوت نظر داریم. هستند برخی از فقهای عزیز که مطلقا تزریقات را مبط نمی دانند نمی دانند؛ مثل آیت الله سیستانی. خب اگر کسی تزریقات داشت می تواند از حضرت آقا که احتیاط واجب دارد رجوع کند به آقای سیستانی که قضیه حل شود. بسیاری از فقها برای تزریقات احکام خاصی دارند من جمله مقام معظم رهبری، حضرت اقا می فرماید که اگر این تزریقات در رگ باشد یا مثل سرم ها در رگ باشد بنا به احتیاط واجب باید پرهیز کند. اگر این تزریقات مواد مغذی باشد مقوی باشد این را هم باید پرهیز کند.

اما اگر این ها نبود. مواد مغذی و تقویتی نیست، در رگ ها مثل سرم ها تزریق نمی شود. این مثلا چرک خشک کن است، این دارو انتی بیوتیک است یا دارویی است و در عضله تزریق می شود و در رگ نیست یا زیر جلدی تزریق می کنند، این ها برای روزه اشکالی ندارد.

آنچه که حضرت آقا اشکال می کند که بنا بر احتیاط واجب انسان روزه دار باید پرهیز کند دارو های تقویتی است.

لذا وقتی که فرد به دندان پزشکی مراجعه می کند و آن آمپول بی حسی را به لثه ها تزریق می کنند ایرادی ندارد، در رگ نیست و تقویتی هم نیست و برای روزه اشکالی ندارد.

نکته دیگری که مومنان سوال می کنند به خصوص خواهران گاهی در آشپزخانه بخار آب زیاد است یا فردی استحمام کرده و بخار آب زیاد است یا می خواهد در طول روز هر چند گفتیم که اگر باعث ضعف شود، کراهت دارد رفته در سونا بخار یا سونای خشک؛ آیا این اشکالی دارد؟ گفتیم نه بخار آب برای روزه دار اشکالی ندارد. فرض خیلی بعید این است که این بخار آب در فضای دهان تبدیل به قطرات آب شود؛ خب این را فرو نمی دهیم. حتی اگر کسی سرماخورده است و میخواهد خودش را بخور دهد می گوییم اشکالی ندارد.

غذا ته گرفته است و دود کرده است. این دود برای روزه چه حکمی دارد؟

بزرگواران دود ها را ما دو قسمت می کنیم؛ دود های دخانیات، دود سیگار و قلیان، مقام معظم رهبری و  بسیاری از فقها دارند که دود سیگار و دخانیات بنا بر احتیاط واجب مبطل روزه است و در طول روزه از این معاصی باید پرهیز شود.

اما دود های دیگر( اسپند، دود ماشین و…) اشکالی ندارد و مبطل روزه نیست.

بحث گرد و غبار که اگر غلیظ باشد و عمدا به حلق برسانند روزه باطل می شود، بحثش فرق می کند.

حالا ریزه کاری هایی دارد که به نظر تعدادی از مراجع احتیاط واجب دارند ولی می شود طبق نظر حضرت آقا این را گفت که اگر فرد مراقبت کند فر ض کنید در جایی کار می کند در کارخانه ای کار می کند یا در جایی که آرد درست می کنند گندم آرد می کنند که گرد وغبار زیاد است. نجار است و گرد  و غبار نجاری زیاد است اگر این فرد مراقبت کند طبق نظر حضرت آقا اگر مراقبت کرده و سهوا به حلق فرو رود، اشکالی ندارد.

مطلب بعدی که برخی از مومنان می پرسند استفاده از قرص زیر زبانی است، بیماری قلبی دارد یا فشار خون دارد و مجبور است برخی از دارو هایی که زیر زبان قرار می گیرد استفاده کند؛ خب سوال می کنند برای روزه اشکال دارد یا خیر؟ مقام معظم رهبری می فرماید این قرص ها که از طریق دهان جذب می شود اگر مراقبت کند که وقتی آب و بزاق دهان با این مواد خارجی مخلوط شده این را فرو نبرد، اشکالی ندارد.

اما مواد مخدری که بعضی ها استفاده می کنند، [ببخشید] ناس استفاده می کنند؛  در مورد این ها، حضرت آقا احتیاط واجب دارند که پرهیز شود در حال روزه. گاهی سوال می کنند برای انفیه در ماه رمضان، اگر به حلق برسد و فرو رود روزه را باطل می کند و اگر به حلق هم نرسد کراهت دارد.

بحث بعدی که سوال می شود بحث استفاده از قطره بینی، قطره چشم و قطره گوش است که آیا روزه دار می تواند در حال روزه از این قطره ها استفاده کند؟

دقت بفرمایید که در مورد بینی، خب بینی راه دارد به حلق؛ اگر فرو رود روزه باطل است. اما قطره چشم و گوش تفاوت دارد و این دو قطره معمولا به حلق نمی رسد و مبطل روزه نیست. اگر طعمش به حلق برسد و طعم تلخی اش به حلق برسد، کراهت دارد ولی مبطل روزه نیست.

یکی دیگر از مسائلی که در ماه رمضان باید توجه کنیم بحث پاک بودن از غسل های واجب مثل غسل جنابت، حیض و نفاس است. در خصوص همین غسل ها هم است چون بعضی از غسل ها هستند که مبطل نیستند مثلا فردی که غسل مس میت بر عهده او است. یکی از اقوامش دیروز فوت کرده است و رفته تشییع جنازه و قبل از این که میت را غسل دهند، لمس کرده و می گوید من فراموش کردم غسل کنم و روزه گرفتم؛ تکلیف چیست؟

غسل مس میت از غسل های واجب است و اگر انجام ندهیم نماز هایمان باطل است. احکام غسل مس میت مثل وضو نداشتن است اما روزه شما صحیح است. غسل مس میت احکام خاصی دارد. واجب است برای نماز غسل مس میت انجام دهی اما برای روزه مشکلی ندارد و در مسجد می توانی بروی مثل غسل جنابت نیست.

یکی از شرایط صحت روزه در ماه رمضان این است که فرد هنگام اذان از غسل های واجبی مثب جنابت و حیض و نفاس پاک باشد و با پاکی وارد اذان صبح شود و همچنین در طول روز هم جنابت عمدی حاصل نشود و بحث حیض و نفاس هم پیش نیاید.

سوال؛ اگر فرد سهوا در طول روز جنب شد مثلا در عالم خواب جنب شد و عمد در کار نبود، روزه ایشان صحیح است و انجام غسل جنابت هم فوری نیست و برای نماز واجب است غسل کند ولی برای روزه امروز مشکلی ندارد.

خدایی نکرده اگر کسی عمدا جنب شود، این کار هم گناه است، روزه را باطل می کند و هم قضا بر عهده این فرد است و هم کفاره افطار عمدی دارد. مسئله اش جزئیاتی دارد که فرصت بیان نیست.

اما در خصوص وارد شدن به اذان صبح با حال طهارت، خب شرطش این است که غسل جنابت بر عهده شخص نباشد، زنان غسل حیض و نفاس بر عهده شان نباشد و اگر پاک شدند غسل انجام شود.

خب سوالاتی مطرح می شود.

یکی این است؛ اگر فرد فراموش کند غسل را انجام دهد، در بحث حیض و نفاس این فراموشی اشکالی ندارد و روزه ایشان درست است اما برای غسل جنابت این طور نیست.

اگر فرد غسل جنابت را فراموش کند؛ شب غسل جنابت بر او واجب شد تصمیم گرفت که من قبل از سحری غسلم را انجام می دهم. استراحتی کرد و سحر بلند شد و فراموش کرد غسل کند. سحری خورد و اذان صبح وارد شد و تازه یادش آمد که غسل جنابت بر عهده اش بوده است. این جا مقام معظم رهبری و برخی فقها می فرمایند اگر همان یک روز این طور شده، غسلش صحیح است و قضا ندارد و کفاره هم هیچ فقیهی برای فراموشی قائل نشده است؛ اما اگر فراموشی چند روز طول کشید. بنده خدا غسل برایش واجب شده بود و فراموش کرد غسل کند و چند روز هم این فراموشی طول کشید این جا همه فقها دارند من جمله مقام معظم رهبری که باید این روز هایی که غسل جنابت را فراموش کرده است قضا کند ولی حضرت آقا برای یک روز که فراموش کرده باشد فرمودند مشکلی ندارد و صحیح است و همین جا هم عرض کنم که اگر روزه اش باطل شود، باید امساک کند و نباید چیزی بخورد.

خب برای کسی فراموش کرد عرض کردیم. کسی که در طول روز سهوا جنب شد عرض کردیم.

اما کسی که عمدا غسلل جنابت را انجام ندهد و وارد اذان صبح شود، روزه آن روز باطل است و آن روز هم باید تا اذان مغرب چیزی نخورد، یک روز قضا بگیرد کفاره هم برعهده او می آید.

سوال این است اگر فرد سهوا غسل نکرد تکلیف چیست؟ یعنی متوجه جنب شدنش نشده و با همین حال وارد اذان صبح شده است، روزه اش صحیح است و برای نمازش باید غسلش را انجام دهد اما کسی که متوجه غسل جنابت شد، در خواب یا بیداری جنب شده و این فرد تا اذان صبح وظیفه اش است که برود و غسلش را انجام دهد. خب در این جا اگر فرد سهوا غسل را انجام نداد، «این سهو را باید کمی توضیح دهیم» یک وقت فرد فکر می کند مثلا تا اذان ظهر یک ساعت فرصت دارد پ، سحری را خورد و با قصد این که بعد از سحری برود غسل را انجام دهد و رفت برای غسل، هنوز مشغول غسل نشده ، اذان صبح شروع شد، این فرد روزه اش صحیح است

اما موردی که فرد در عالم بیداری جنب شده است یا در خواب جنب شده است و بعد از خواب بیدار شد و متوجه شد غسل جنابت بر عهده او است و چند ساعت هم فرصت دارد تا اذان صبح؛ خب سوالاتی مطرح می شود.

اول برای فرد سوال می شود من می توانم بخوابم چون چند ساعت فرصت دارم و بل از اذان صبح بروم غسلم را انجام دهم؟ منی که چند ساعت تا اذان صبح فرصت دارم حق دارم بخوابم و قبل از اذان صبح بیدار شوم و بروم غسل کنم؟ می فرمایند بله شما اگر فرصت غسل دارد یک، قصد غسل دارید دو و می دانید و اطمینان دارید و یا عادت شما این است که قبل از اذان صبح بیدار می شوید و مقدماتی برای بیدار شدن تان فراهم می کنید، اشکالی ندارد و می توانید بخوابید و بیدار که شدید تا قبل از اذان غسل تان را انجام دهیدو همین فرد برای اولین خواب، فردی که قصد غسل دارد، معمولا بیدار می شود، مقدمات بیدار شدن را فراهم کرده است، اتفاقا بیدار نشد؛ یک بار هم بیشتر نخوابید، جنب شد یک بار خوابید و تا اذان صبح بیدار نشد، این جا مقام معظم رهبری می فرمایند که اگر فرد کوتاهی نکرده و قصد غسل هم داشته است این روزه او صحیح است و برای نمازش غسل کند.

ولی اگر یک بار دیگر بیدار شد و دوباره خوابید و تا اذان بیدار نشد؛ در این صورت قضای آن روز بر عهده ایشان می آید و بحث کفاره هم مطرح می شود که حالا جزئیاتی دارد که وارد نمی شویم.

خب به همین مقدار بسنده می کنیم مسائلی دیگر از روزه باقی مانده که اگر فرصتی بود خدمتتان بیان خواهیم کرد.

والسلام علیکم ورحمت الله