شبهه: چرا باید از نظامی دفاع کرد که روز به روز ارزش پول در آن کاهش می یابد؟
جواب: اول باید تفاوت بین ارزش پول و قدرت خرید مردم و مسئله تورم را باهم مرور کنیم. ارزش پول (به معنای نرخ ارز )با تلقی از تورم و قدرت خرید (آن چیزی که در زندگی مردم اثر می گذارد) دو چیز متفاوت اند.
اما ارزش پول چیست؟ زمانی که توازن بین عرضه و تقاضای ارز به هم بخورد و تقاضا برای ارز افزایش پیدا کند، نرخ ارز بالا می رود. این اتفاق اولین بار در ایران در زمان قاجار رخ داد. به خاطر اینکه در اروپا انقلاب صنعتی شد و کالاهای ارزان قیمت اروپایی به خاطر تولید انبوه وارد کشور شد، کالای تولید داخل نتوانست رقابت بکند و تقاضای مردم به سمت خرید کالای خارجی رفت و این موضوع منجر به بالا رفتن قیمت ارز شد چرا که تقاضا نسبت به ارز بالا رفت و قیمت ارز هم به تبع بالا رفت. وابستگی که ما از دوران قاجار به کالای خارجی پیدا کردیم به خاطر انقلاب علمی و درنتیجه انقلاب صنعتی اروپا بود. ما نه در دوران قاجار و نه در دوران پهلوی نتوانستیم این عقب ماندگی تاریخی مان را در حوزه علم جبران کنیم و تلاش خاصی هم برایش صورت نگرفت بلکه بیشتر تلاش شد که با واردات این کار انجام بشود. بنابراین، این وابستگی و تقاضای بالا نسبت به ارز خارجی باقیماند. قاجارها و پهلوی ها برای مقابله با این موضوع به خام فروشی روی آوردند، به گونه ای که در دوران قاجار طلا و نقره های کشور را و پهلوی هم منابع کشور را در ازای خرید و واردات کالاهای خارجی دادند. نتیجه این کار این بود که واردات در کشور روز به روز افزایش یافت و ۳۶ برابر شد. واردات ارزان قیمت و با قیمتهای میخکوب شده که در حوزه ارز در دوره پهلوی وضع شده بود باعث تضعیف تولید شد. همچنین صادرات غیرنفتی روز به روز کاهش پیدا کرد و به کمتر از ۲ درصد رسید. یعنی ۹۸ درصد از کل صادرات نفت را نفت تشکیل می داد.۱
حال جمهوری اسلامی برای این قضیه چه کرده است؟ جمهوری اسلامی در تلاش است با حمایت از تولید داخل و با صادرات غیر نفتی، ارز نداشته مان را تأمین کند و آن منافذی که ما از آنجا به واردات متکی هستیم را پر کند. اکنون با سرمایه گذاری ای که در حوزه پیشرفتهای علمی و فناوری کرده ایم و به رتبه های بالاتر علم و فناوری که رسیدیم توانسته ایم با شرکتهای دانش بنیانی که داریم صادرات غیر نفتی خودمان را افزایش بدهیم و بسیاری از واردات هایی که انجام میدادیم را خودمان تولید کنیم و در حال حاضر تراز تجاری غیر نفتی مان را به صفر برسانیم. این یعنی از منفی بودن همیشگی این تراز، اکنون به صفر رسیده و به همین خاطر میتوانیم ارز مورد نیاز وارداتمان را بدون نیاز به فروش نفت به دست بیاوریم اما این به معنی تمام شدن نرخ افزایشی ارز نیست. ممکن است در بازاری به نام بازار غیر رسمی و بازار سیاه، قیمت ارز بالا و پایین بشود. مسئله ای که الان داریم و میبینیم که قیمت ارز وارداتی که در زندگی مردم مؤثر هست، با قیمت ۴۲ هزار تومان تأمین میشود و هیچ تغییری هم در آن نیست و در کالای اساسی هم با نرخ ۲۸۵۰۰ تومان تأمین میگردد، اما در حوزه بازار غیر رسمی که هیچ تأثیری در معیشت مردم ندارد، با اقدامات دلالانی که در بازار هستند قیمت ارز بالا و پایین می شود. اما این بالا و پایین شدن هیچ تأثیری در کالای وارداتی که با ارز مرکز مبادله تعیین میشود ندارد.۲
۱.https://www.farsnews.ir/news/14011117000398
۲. https://www.tabnak.ir/fa/news/1217659
