تمدّن واقعی برای مردم ما تمدّن ایرانی است؛ تمدنی است که متعلّق به خود ماست؛ از استعدادهای ما جوشیده وبا شرایط زندگی ما در هم آمیخته و چفت شده است. راه حلّ حقیقی، راه حلّ بومی است. باید بذر سالمِ خودمان را بپاشیم و مراقبت کنیم تا سبز شود؛ دنبال تقلید از این و آن نباشیم؛ دنبال سخن گفتن با زبان و لغت بیگانه و عاریه گرفتن از تجربه‌های دست چندم آن ها نباشیم. نه این‌که از فرآورده‌های علمی دیگران بهره نبریم؛ چرا، صددرصد معتقدم که باید از همه تجربه‌های علمىِ بشری بهره برد. پنجره‌ها را نمی بندیم؛ هرکس که در دنیا کار خوبی کرده، آن را انتخاب می کنیم.

من یک وقت گفتم که فرق تهاجم فرهنگی و تبادل فرهنگی چیست. تهاجم فرهنگی، یک امر منفی است؛ اما تبادل فرهنگی، یک امر مثبت است. یک وقت هست که یک انسان برای این‌که کمبودی را در بدن خودش برطرف کند، می گردد و غذا و داروی مناسب را آن چیزی که به دردش می خورد از هر جایی که گیرش آمد، پیدا می کند و با میل خود آن را داخل کالبدش می ریزد. یک وقت هم هست که نه، ما انتخاب نمی کنیم؛ دست و پای ما را می گیرند، یا بی هوش مان می کنند، یا مست مان می کنند و چیزی را که خودشان می خواهند نه آن چیزی که ما لازم داریم در بدن ما تزریق می کنند. آیا این ها با هم فرق ندارد!؟ من می گویم ملت ایران نباید خودش را لَخت بیندازد تا دشمن با مدرن ترین شیوه‌ها، آنچه را که خودش می خواهد، از تفاله‌های دست دومِ فرهنگش به جسم ملت ایران تزریق کند.

یک روز عدّه‌ای غربزده چشم های خود را بستند و گفتند ما باید همه چیز را از غرب بگیریم. آن ها چه چیزی را از غرب گرفتند؟ یکی از خصوصیات خوبی که اروپایی ها دارند، خطرپذیری است. منشأ عمده موفقیت های آن ها این بوده است. آیا غربزده‌های ما این را گرفتند و به ایران آوردند؟ آیا ایرانی ها ریسک پذیر شدند؟ خصوصیت خوب دیگر آن ها عبارت از پشتکار و از کار نگریختن است. آیا آن را به ایران آوردند؟ بزرگترین و ماهرترین مکتشفان و دانشمندان غربی کسانی اند که سال های متمادی با زندگی های سخت در اتاق خود نشستند و چیزی را کشف کردند. انسان وقتی زندگی آن ها را می خواند، می بیند چگونه زندگی کردند. آیا این روحیه تلاشِ خستگی ناپذیرِ فقط برای علم را به ایران آوردند؟ این ها بخش های خوب فرهنگ غربی بود. این ها را که نیاوردند؛ پس چه چیزی را آوردند؟ اختلاط زن و مرد و آزادىِ عیّاشی و پشت میز نشینی و ارزش کردن لذّات و شهوات را آوردند!

رضاخان قلدر وقتی خواست از غرب برای ما سوغات بیاورد، اولین چیزی که آورد، عبارت از لباس و رفع حجاب بود؛ آن هم با زور سر نیزه و همان قلدرىِ قزّاقىِ خودش! لباس ها نباید بلند باشد؛ باید کوتاه باشد؛ کلاه باید این‌طوری باشد؛ بعد همان را هم عوض کردند: اصلاً باید کلاه شاپو باشد! اگر کسی جرأت می کرد غیر از کلاه پهلوی کلاهی که آن موقع با این عنوان شناخته می شد کلاه دیگری سرش بگذارد، یا غیر از لباس کوتاه چیزی بپوشد، باید کتک می خورد و طرد می شد. این چیزها را از غرب گرفتند! زن ها حق نداشتند حجاب شان را حفظ کنند؛ نه فقط چادر چادر که برداشته شده بود اگر روسری هم سرشان می کردند و مقداری جلوی چانه‌شان را می گرفتند، کتک می خوردند! چرا؟ برای این‌که در غرب، زن ها سربرهنه می آیند! این ها را از غرب آوردند. چیزی را که برای این ملت لازم بود، نیاوردند. علم که نیامد، تجربه که نیامد، جِدّ و جهد و کوشش که نیامد، خطرپذیری که نیامد هر ملتی بالاخره خصوصیات خوبی دارد این ها را که نیاوردند. آنچه را هم که آوردند، بی دریغ قبول کردند. فکر و اندیشه را آوردند، اما بدون تحلیل قبول کردند؛ گفتند چون غربی است، باید قبول کرد. فرم لباس و غذا و حرف زدن و راه رفتن، چون غربی است، بایستی پذیرفت؛ جای بروبرگرد ندارد! برای یک کشور، این حالت بزرگترین سمّ مهلک است؛ این درست نیست.

راه حلّ واقعی این است که یک ملت خودش باشد؛ با مغزِ خودش فکر کند؛ با چشمِ خودش ببیند؛ با اراده خودش انتخاب کند؛ آنچه را هم انتخاب می کند، چیزی باشد که برایش مفید است. ما باید با حفظ تمدّن مان، با دست و بازوی خود کار کنیم و فقط ترجمه، کارِ منحصر ما نباشد. بعضی افراد، حتّی فکر را هم ترجمه شده قبول می کنند؛ حاضر نیستند آن را با معیارها بسنجند؛ می گویند چون فلان روان‌شناس یا فلان جامعه‌شناس یا فلان اقتصاددان این‌طور گفته و این فرمول را داده، دیگر بروبرگرد ندارد. اگر کسی برخلاف او حرف زد، مثل این‌که کفر گفته است! چهار صباح دیگر آنها از حرف خودشان بر می گردند و حرف دیگری می زنند؛ باز این آقا همان حرف دوم آن ها را بدون تحلیل قبول میکند! برای یک کشور، این بدبختی است. راه حلّ واقعی این است که یک ملت با دست خود، کار کند؛ برای خود، کار کند؛ با فکر و مغزِ خود بیندیشد و اجتهاد کند و با ابتکار خود پیش برود؛ ضمن این‌که از همه تجارب هم استفاده کند.۸۰/۲۰۱۲