بسم الله الرحمن الرحیم
(ضرورت همراهی ایمان و عمل)
ارتباط اولیه
به نام آن خداوندی که یادش آرام‌بخش قلب بندگان است.
غیورمردان ایران‌زمین سلام.
الهی که حال دلتان همیشه خوب باشد و قرآنی.
مجدداً تبریک عرض میکنم فرارسیدن ماه دوست‌‌داشتنی رمضان را خدمت همه شما عزیزان قرآنی. امیدوارم بتوانیم در این ماه مبارک، سر سفره پربرکت قرآن بنشینیم و بهترین بهره‌‌‌ها را از قرآن ببریم.
دیروز گفتیم که چون این ماه، ماه قرآن است و قرار است ما سر سفره این هدیه الهی بنشینیم، به همین خاطر ابتدای همه برنامه‌‌‌ها و کلاس‌‌هایمان را با قرآن شروع می‌‌کنیم و من آیاتی را از قبل مشخص میکنم تا هر روز یکی از دوستان با صوت زیبای خود، برای همه تلاوت کند. البته این نکته را هم گفتیم که آیات منتخب برای هر روز، مرتبط با همان جزئی است که در روز قرائت می‌‌شود. خب امروز روز دوم ماه مبارک رمضان است و باید آیات جزء دوم قرائت شود. به همین خاطر یکی از عزیزان آیات ۲۱۶، ۲۱۷ و ۲۱۸ سوره بقره را برایمان قرائت بفرماید.[۱]
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
كُتِبَ عَلَيۡكُمُ ٱلۡقِتَالُ وَهُوَ كُرۡهٞ لَّكُمۡۖ وَعَسَىٰٓ أَن تَكۡرَهُواْ شَيۡٔٗا وَهُوَ خَيۡرٞ لَّكُمۡۖ
وَعَسَىٰٓ أَن تُحِبُّواْ شَيۡٔٗا وَهُوَ شَرّٞ لَّكُمۡۚ وَٱللَّهُ يَعۡلَمُ وَأَنتُمۡ لَا تَعۡلَمُونَ ﴿۲۱۶﴾
يَسَۡٔلُونَكَ عَنِ ٱلشَّهۡرِ ٱلۡحَرَامِ قِتَالٖ فِيهِۖ قُلۡ قِتَالٞ فِيهِ كَبِيرٞۚ وَصَدٌّ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ
وَكُفۡرُۢ بِهِۦ وَٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِ وَإِخۡرَاجُ أَهۡلِهِۦ مِنۡهُ أَكۡبَرُ عِندَ ٱللَّهِۚ وَٱلۡفِتۡنَةُ أَكۡبَرُ مِنَ ٱلۡقَتۡلِۗ
وَلَا يَزَالُونَ يُقَٰتِلُونَكُمۡ حَتَّىٰ يَرُدُّوكُمۡ عَن دِينِكُمۡ إِنِ ٱسۡتَطَٰعُواْۚ
وَمَن يَرۡتَدِدۡ مِنكُمۡ عَن دِينِهِۦ فَيَمُتۡ وَهُوَ كَافِرٞ فَأُوْلَٰٓئِكَ حَبِطَتۡ أَعۡمَٰلُهُمۡ فِي ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةِۖ
وَأُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ ﴿۲۱۷﴾
إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَٱلَّذِينَ هَاجَرُواْ وَجَٰهَدُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ أُوْلَٰٓئِكَ يَرۡجُونَ رَحۡمَتَ ٱللَّهِۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيمٞ ﴿۲۱۸﴾
ممنون و سپاس‌گزاریم از قرائت زیبای دوست عزیزمان. الهی که سراسر زندگی‌تان قرآنی باشد. سلامتی این عزیز قرآنی و خانواده محترمشان بلند صلوات بفرستید.
«ٱللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم»
شروع
ای نام تو بهترین سرآغاز بی نام تو، نامه کِی کنم باز؟
بحث دیروز را با چند تا سؤال ساده قرآنی شروع کردیم و امروز می‌‌خواهم بحث را با یک جدول ساده شروع کنم. هر کس می‌‌خواهد جواب بدهد، لطفاً دست بلند کند.
سؤالات:
- حضرت امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) امام چندم ما شیعیان هستند؟
- «روز» به عربی چه می‌‌شود؟
- به «بازداشتن از چیزی» چه می‌‌گویند؟
- به معنای «ولی» است.
- به چسباندن چیزی می‌‌گویند.
خب سؤالات که خیلی ساده بود؛ حالا رمز جدول را هم به همین سادگی به دست آورید.[۲]
راهنمایی: برای به دست آوردن رمز جدول باید از حروف ابتدا و انتهای پاسخ‌‌‌ها استفاده کنید.
احسنت به این سرعت عمل! موضوع امروز ما ایمانِ با عمل است.
ارائه محتوا
خدای متعال در آخرین آیه‌‌‌ای که با هم قرائت کردیم، می‌‌فرماید: «إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَٱلَّذِينَ هَاجَرُواْ وَجَٰهَدُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ أُوْلَٰٓئِكَ يَرۡجُونَ رَحۡمَتَ ٱللَّهِۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيم».
کدام‌یک از عزیزان می‌‌تواند بگوید این آیه به چه معناست؟[۳]
ممنون و سپاس‌گزارم از همراهی همه دوستان قرآنی. همانطور که گفتید، خداوند در این آیه می‌‌فرماید: «کسانی که ایمان آورده و کسانی که هجرت کرده و در راه خدا جهاد نموده‌اند، آنها امید به رحمت پروردگار دارند و خداوند آمرزنده و مهربان است».
در جلسه قبل گفتیم که در این ماه قصد داریم بر سرِ سفره این نامه الهی بنشینیم و از مطالب قرآن بهره ببریم. به همین خاطر می‌خواهیم از همان کتاب که حاوی بیانات مقام معظم رهبری(حفظه الله) در قبل از انقلاب بود، صحبت کنیم؛ یعنی کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن».
حضرت آقا درباره این آیه می‌‌فرمایند:
مسئله این است که ایمان بر طبق فرهنگِ غیرِقابل تردید قرآن صرفاً یک امر قلبی نیست. درست است که ایمان یعنی باور، و باور مربوط است به دل، اما قرآن هر باوری را، هر ایمانی را قبول و پذیرش و به رسمیت نمی‌شناسد. ایمان مجرد، ایمان قلبی خشک و خالی، ایمانی که در جوارح و اعضای مؤمن شعاعش مشهود نیست، این ایمان از نظر اسلام ارزشمند نیست.[۴]
اگر بخواهیم خیلی ساده و خودمانی این بحث آقا را ترجمه کنیم، می‌‌توانیم این‌گونه بگوییم:
قرآن، ایمان بهتنهایی را قبول ندارد و هر کس که ادعای مؤمن بودن می‌‌کند، اما هیچ عملی انجام نمی‌‌دهد را قبول ندارد. از نظر قرآن ایمان بدون عمل به هیچ دردی نمیخورد و کسی می‌‌تواند ادعای مؤمن بودن کند که همراه با ایمان، اهل عمل کردن هم باشد. حضرت امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) در این باره می‌‌فرمایند:
«الإيمانُ والعَملُ أخَوَانِ تَوْأَمانِ وَ رَفيقانِ لا يَفْتَرِقانِ»؛ ایمان و عمل دو برادر همزاد و دو رفيق جداناشدنى‌اند.[۵] یعنی ایمان و عمل همیشه در کنار هم هستند و بهتنهایی به هیچ دردی نمی‌‌خورند. کدام یک از دوستان می‌‌تواند مثالی بزند که دو چیز همیشه باید همراه هم باشند و بهتنهایی تقریباً هیچ کارایی ندارند؟[۶]
ممنونم از مشارکت شما دوستان قرآنی‌ام.
به نظر شما اگر کسی زمین کشاورزی خوبی داشته باشد، اما هیچ بذری در آن نکارد، آیا این زمین حاصلی خواهد داشت؟! یا اگر کسی بذر خوبی داشته باشد، اما زمین مناسبی که در آن بکارد را نداشته باشد، آیا این بذرها بهتنهایی برای او ثمری خواهد داشت؟! قطعاً نه زمین و نه بذر بهتنهایی به هیچ دردی نخواهند خورد.
یا تصور کنید در اتاق تاریکی هستید و هیچ چیز را نمی‌‌توانید ببینید. در این تاریکی چند لامپ پرنور هم دارید، اما از آنها استفاده نمیکنید؛ به نظر شما الآن کارایی این لامپ‌‌‌ها چیست؟ اصلاً لامپی که وصل نباشد به درد اتاق تاریک می‌‌خورد؟ مطمئناً خیر.
یا فکر کنید که در میدان جنگ هستید و اسلحه‌‌‌ای قوی با خود دارید که هیچ فشنگی ندارد؛ خب این اسلحه به چه دردی می‌‌خورد؟! یا برعکس، شما یک جعبه مهمّات با خود برده‌‌اید، اما تفنگتان را فراموش کرده‌‌اید که با خود ببرید! آیا این فشنگ‌‌ها کارایی دارد ؟! روشن است که تفنگ بدون فشنگ و فشنگ بدون اسلحه، به هیچ دردی نمیخورد.
دوستان من! ایمان بدون عمل نیز دقیقاً مانند همین مثال‌‌‌هایی است که زدیم. ایمان و عمل، هرکدام بهتنهایی نه‌‌تنها به درد نمی‌‌خورند، بلکه گاهی مضر هم هستند. به همین خاطر خداوند در قرآن می‌‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا»؛[۷] ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید، ایمان بیاورید. یعنی ای کسانی که ادعای مؤمن بودن دارید، صرف ایمان داشتن بهتنهایی کارایی ندارد و باید «آمِنوا» را هم داشته باشید. یعنی باید ایمان حقیقی داشته باشید و ایمان حقیقی امکان‌‌‌پذیر نیست، مگر اینکه همراه با عمل باشد.
اجازه بدهید سؤالی از شما بپرسم: به نظر شما چرا ایمان بدون عمل بی‌ارزش است؟[۸]
ممنونم از همه شما دوستان. اگر بخواهیم پاسخ ساده‌ای بدهیم، این مثال را می‌‌توانیم ذکر کنیم:
ایمان و عمل مانند نخ و سوزن هستند و زمانی کارایی دارند که به هم متصل شوند. با جدا بودن نخ و سوزن، هیچ چیزی دوخته نخواهد شد. به همین خاطر است که قرآن همواره ایمان را در کنار عمل صالح ذکر می‌‌کند و می‌‌فرماید: «آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ»؛[۹] یعنی هم ایمان داشته باشید و هم عمل صالح انجام دهید.
دوستان! نکته بسیار مهمی که باید بدانیم این است که ایمان باید خروجی داشته باشد. نمیشود ما دیندار باشیم، اما هیچ اثری از آن در جامعه بروز نداشته باشد. خروجی ایمان باید به چشم بیاید و پنهانی بودن آن جای تعجب دارد.
بچه‌‌‌ها! ایمان بدون عمل، مثل عطری است که شما داخل جیبتان گذاشته‌‌اید و هرگز از آن استفاده نمیکنید. در نظر بگیرید یک عطر درجه یک و البته درمانگر به شما هدیه میدهند، اما شما فقط داخل جیبتان می‌‌گذارید و هرگز از آن استفاده نمیکنید. به نظر شما آیا این عطر درمانگر است؟! آیا رایحه خوش عطر به مشام کسی می‌‌رسد؟ قطعاً خیر. باید عطر را به تن و لباسمان بزنیم تا هم دردمان درمان گردد و هم بوی خوشش در همه‌‌جا پراکنده شود و علاوه بر خودمان، دیگران نیز از آن نصیب و بهره‌‌‌ای ببرند.
ایمان نیز شبیه همان عطر خوشبو و درمانگر است که باید در زندگی ما ساری و جاری شود.
به خاطر داشتن ایمان، گاهی باید از شهری به شهری دیگر سفر کرد؛
گاهی باید از شغل و مقامی کناره‌‌گیری کرد؛
گاهی باید رفاقتی را با شخصی به هم زد؛
گاهی باید از کانال یا گروهی خارج شد.
نمیشود ایمان داشت، ولی عضو کانال‌‌‌ها و سایت‌های نامربوط بود. نمیشود مدعی مؤمن بودن باشیم، اما رفیق ناباب داشته باشیم. ایمان باید خروجی داشته باشد؛ نه اینکه فقط از ته دل مؤمن باشیم و در عمل هیچ. مقام معظم رهبری در کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی» می‌‌فرمایند:
من می‌گویم ایمانی که فقط در دل بماند، می‌پوسد و می‌خشکد… ایمانی که در دل می‌ماند و به دست‌‌وپا و چشم‌‌وگوش و مغز و اعضا و جوارح و زندگی و نیروها و انرژی‌های ما نمی‌رسد، آن ایمان از نظر فرهنگ قرآنی ارزشمند نیست.[۱۰]
دوستان قرآنی من! همیشه یادمان باشد که ایمان، تعهدآفرین است. برخی افراد را احتمالا دیده‌‌اید که ادعای مذهبی بودن و مسجدی بودن دارند، اما برخی شب‌‌‌ها همه چیز را فراموش می‌‌کنند. از نظر این افراد، جشن عروسی فقط یک شب است! جشن فارغ‌‌التحصیلی هم فقط یک شب است! جشن تولد و… باقی ایام هم فقط یک شب است!
آخرین بحث امروز ما یک سؤال است که شما باید جواب بدهید. اگر کسی گفت: «دلت پاک باشه» چه پاسخی باید به او بدهیم؟[۱۱]
خیلی ممنونم از مشارکت و همراهی شما عزیزان. همانطور که گفتیم، اگر کسی گفت دل مهم است، اول باید به او بگوییم که قرآن این مسیر را قبول ندارد و اگر فقط دل پاک مهم بود، خداوند در قرآن می‌فرمود: «آمِنوا» و دیگر هیچ! اما خداوند فرموده است: «آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ»؛ یعنی هم دلت باید پاک باشد و هم عملت درست باشد.
فکر کنید به مهمانی مهمی رفته‌‌اید و شربت خیلی گوارایی را در یک آفتابه نو و تمیز ریخته باشند! چه کسی حاضر است از این شربت بخورد؟! نه‌‌تنها نمی‌‌خوریم، بلکه ناراحت هم می‌‌شویم. اما او به ما میگوید: دلت پاک باشد! نیت من مهم است که شربت خوبی را در آفتابه‌‌‌ای تمیز ریخته‌‌ام! این کار دقیقاً حکایت کسی است که میگوید: «دلت پاک باشه!»
تنوع
قبل از اینکه بحث امروز را تمام کنیم، بیایید مثل دیروز آیاتی که در ابتدای کلاس خواندیم را مجدداً با هم تلاوت کنیم. با شمارش من شروع می‌‌کنیم؛ یک، دو، سه:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
كُتِبَ عَلَيۡكُمُ ٱلۡقِتَالُ وَهُوَ كُرۡهٞ لَّكُمۡۖ وَعَسَىٰٓ أَن تَكۡرَهُواْ شَيۡٔٗا وَهُوَ خَيۡرٞ لَّكُمۡۖ
وَعَسَىٰٓ أَن تُحِبُّواْ شَيۡٔٗا وَهُوَ شَرّٞ لَّكُمۡۚ وَٱللَّهُ يَعۡلَمُ وَأَنتُمۡ لَا تَعۡلَمُونَ ﴿۲۱۶﴾
يَسَۡٔلُونَكَ عَنِ ٱلشَّهۡرِ ٱلۡحَرَامِ قِتَالٖ فِيهِۖ قُلۡ قِتَالٞ فِيهِ كَبِيرٞۚ وَصَدٌّ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ وَكُفۡرُۢ بِهِۦ وَٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِ وَإِخۡرَاجُ أَهۡلِهِۦ
مِنۡهُ أَكۡبَرُ عِندَ ٱللَّهِۚ وَٱلۡفِتۡنَةُ أَكۡبَرُ مِنَ ٱلۡقَتۡلِۗ وَلَا يَزَالُونَ يُقَٰتِلُونَكُمۡ حَتَّىٰ يَرُدُّوكُمۡ عَن دِينِكُمۡ إِنِ ٱسۡتَطَٰعُواْۚ
وَمَن يَرۡتَدِدۡ مِنكُمۡ عَن دِينِهِۦ فَيَمُتۡ وَهُوَ كَافِرٞ فَأُوْلَٰٓئِكَ حَبِطَتۡ أَعۡمَٰلُهُمۡ فِي ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةِۖ
وَأُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ ﴿۲۱۷﴾
إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَٱلَّذِينَ هَاجَرُواْ وَجَٰهَدُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ أُوْلَٰٓئِكَ يَرۡجُونَ رَحۡمَتَ ٱللَّهِۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيمٞ ﴿۲۱۸﴾
احسنت به همه شما عزیزان. شادی دل اهل‌بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) بلند صلوات بفرستید.
«ٱللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم»
جمع‌بندی
موضوع بحث ما در این جلسه، ایمان و عمل بود و گفتیم:
ایمان و عمل، دو برادر همزاد و دو رفيق جداناشدنی؛ یعنی ایمان و عمل همیشه در کنار هم هستند و بهتنهایی به هیچ دردی نمی‌‌خورند. خداوند هم در قرآن می‌‌فرماید: «آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ».
تکلیف
برای اینکه از سفره قرآن هم بی‌بهره نمانیم و خودمان هم اهل عمل شویم، بیایید این کار را به صورت روزانه انجام دهیم: روزی یک صفحه قرآن بخوانیم یا هر روز زیارت عاشورا بخوانیم و به امام زمانمان هدیه بدهیم.
دعای پایانی
در انتهای کلاس هم بیایید دست به دعا برداریم:
خدایا! به حق این ماه عزیز، توفیق اطاعت و بندگی‌‌ات را به ما عنایت بفرما؛ الهی آمین!
بارالها! به حق قرآن، ما را اهل عمل به دین و قرآنت قرار بده؛ الهی آمین!
پروردگارا! به رهبر عزیزتر از جان ما، امام خامنه‌ای(حفظه الله) سلامتی و طول عمر باعزت عنایت بفرما؛ الهی آمین!
شادی دل ائمۀ اطهار(علیهم السلام) خصوصاً وجود نازنین امیر بیان و کلام، حضرت علی(علیه السلام) بلند صلوات بفرستید.
«ٱللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم»
[۱]. مربیان گرامی توجه داشته باشند: بهتر آن است که خود متربیان آیات روزانه را تلاوت کنند؛ اما اگر نشد، بهتر است خود مربی قرائت کند و به هر دلیلی اگر مربی نیز نتوانست، می‌‌توان از فیلم و صوت قرّاء مشهور استفاده کرد.
[۲]. مربیان عزیز ابتدا کمی صبر کنند تا متربیان پاسخ را به دست آورند و سپس اگر نتوانستند، می‌‌توانند کمک کنند.
[۳]. برای مشارکت و همراهی متربیان، ضروری است که پاسخ کامل متربیان شنیده شده و از کسانی که پاسخ صحیح میدهند، تقدیر و تشکر شود.
[۴]. طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، (جلسه چهارم)، دسترسی در:
[۵]. آمدی، غرر الحكم، حدیث ۲۰۹۴.
[۶]. برای مشارکت و همراهی متربیان، ضروری است که پاسخ کامل متربیان شنیده شده و از کسانی که پاسخ صحیح میدهند، تقدیر و تشکر شود.
[۷]. نساء، ۱۳۶.
[۸]. مربیان عزیز باید ابتدا نظرات متربیان را بشنوند و سپس به ادامه بحث بپردازند.
[۹]. لقمان، ۸.
[۱۰]. طرح کلی اندیشه اسلامی، ص ۹۹.
[۱۱]. برای مشارکت و همراهی متربیان، ضروری است که پاسخ کامل متربیان شنیده شده و از کسانی که پاسخ صحیح میدهند، تقدیر و تشکر شود.
