بسم الله الرحمن الرحیم
(توضیحاتی پیرامون ممنوعیت بندگی غیرخدا)
ارتباط اولیه
به نام آن خداوندی که یادش آرام‌بخش قلب‌های بندگان است.
غیورمردان ایران‌زمین سلام.
الهی که حال دلتان همیشه خوب باشد و قرآنی.
قبل از اینکه سراغ قرار روزانه‌مان برویم، از آنجا که امروز، سالروز وفات همسر وفادار پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) حضرت خدیجه(علیها السلام) می‌‌باشد، بیایید شادی روح این بزرگ‌زن آسمانی صلواتی هدیه دهیم.
«ٱللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم»
قرار شیرینی را همان روز اول باهم گذاشتیم مبنی بر اینکه هر روز بر سر سفره هدیه الهی بنشینیم و برنامه و کلاسمان را با قرآن شروع کنیم. امروز روز دهم ماه مبارک رمضان است و باید آیات جزء دهم قرائت شود؛ پس یکی از عزیزان آیات ۲۷ تا ۳۱ سوره توبه را برایمان قرائت بفرماید.[۱]
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
ثُمَّ يَتُوبُ ٱللَّهُ مِنۢ بَعۡدِ ذَٰلِكَ عَلَىٰ مَن يَشَآءُۗ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيمٞ ﴿۲۷﴾
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِنَّمَا ٱلۡمُشۡرِكُونَ نَجَسٞ فَلَا يَقۡرَبُواْ ٱلۡمَسۡجِدَ ٱلۡحَرَامَ بَعۡدَ عَامِهِمۡ هَٰذَاۚ
وَإِنۡ خِفۡتُمۡ عَيۡلَةٗ فَسَوۡفَ يُغۡنِيكُمُ ٱللَّهُ مِن فَضۡلِهِۦٓ إِن شَآءَۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَلِيمٌ حَكِيمٞ ﴿۲۸﴾
قَٰتِلُواْ ٱلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَلَا بِٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ وَلَا يُحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ ٱللَّهُ وَرَسُولُهُۥ
وَلَا يَدِينُونَ دِينَ ٱلۡحَقِّ مِنَ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ حَتَّىٰ يُعۡطُواْ ٱلۡجِزۡيَةَ عَن يَدٖ وَهُمۡ صَٰغِرُونَ ﴿۲۹﴾
وَقَالَتِ ٱلۡيَهُودُ عُزَيۡرٌ ٱبۡنُ ٱللَّهِ وَقَالَتِ ٱلنَّصَٰرَى ٱلۡمَسِيحُ ٱبۡنُ ٱللَّهِۖ ذَٰلِكَ قَوۡلُهُم بِأَفۡوَٰهِهِمۡۖ
يُضَٰهُِٔونَ قَوۡلَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِن قَبۡلُۚ قَٰتَلَهُمُ ٱللَّهُۖ أَنَّىٰ يُؤۡفَكُونَ ﴿۳۰﴾
ٱتَّخَذُوٓاْ أَحۡبَارَهُمۡ وَرُهۡبَٰنَهُمۡ أَرۡبَابٗا مِّن دُونِ ٱللَّهِ وَٱلۡمَسِيحَ ٱبۡنَ مَرۡيَمَ
وَمَآ أُمِرُوٓاْ إِلَّا لِيَعۡبُدُوٓاْ إِلَٰهٗا وَٰحِدٗاۖ لَّآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۚ سُبۡحَٰنَهُۥ عَمَّا يُشۡرِكُونَ ﴿۳۱﴾
ممنون و سپاس‌گزاریم از دوست عزیزمان با قرائت زیبایی که داشتند. الهی که سراسر زندگی‌تان قرآنی باشد. سلامتی این عزیز قرآنی و خانواده محترمشان بلند صلوات بفرستید.
«ٱللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم»
شروع
ای نام تو بهترین سرآغاز بی نام تو، نامه کِی کنم باز؟
بحث امروز را با یک جدول شروع می‌‌کنیم که موضوع یا همان رمز جدول را باید شما عزیزان پیدا کنید. تا من جدول را می‌کشم، شما هم هدیه به وجود نازنین پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) و حضرت خدیجه(علیها السلام) سه صلوات بلند بفرستید.
«ٱللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم»
«ٱللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم»
«ٱللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم»
برویم سراغ حل جدول:
برای اینکه رمز جدول را پیدا کنیم، باید اولین حرف را نوشته و ۵ تا ۵ تا بشماریم تا جواب موردنظر به دست بیاید.
خب بفرمایید که رمز جدول چیست؟
احسنت به شما! رمز جدول که همان موضوع امروز ماست، می‌شود:
«اطاعت بدون شرط، همان بندگی است».
احسنت به همه شما عزیزان قرآنی! حالا سلامتی همه بچه‌‌های قرآنی، مخصوصاً خودتان بلند صلوات بفرستید.
«ٱللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم»
ارائه محتوا
کدامیک از دوستان عزیز می‌تواند این جمله «اطاعت بدون شرط، همان بندگی است.» را کمی توضیح بدهد؟[۲]
سپاس‌گزارم از همراهی شما عزیزان.
همانطور که می‌دانید از عبودیت و بندگی، دو معنا می‌‌توان برداشت کرد:
۱. اطاعت الهی
اولین معنا، همان معنای رایج است؛ یعنی تقدیس و بزرگداشت روحی و قلبی کسی که او را دارای نیروهای مافوق عالم طبیعت می‌‌دانیم؛ یعنی همان خدای متعال. این معنا همان مفهومی است که از پرستش خدا در ذهن داریم.
۲. اطاعت دیگران
مفهوم دیگری از عبودیت و بندگی نیز وجود دارد که در فارسی به «اطاعت» مشهور است. اطاعت از دیگران به صورت مستقل و بی‌‌قید و شرط، عبادت و بندگی آن شخص است. حال این معبود چه یک قدرت سیاسی و مذهبی باشد، چه تمایلات نفسانی انسان. هر چه باشد، اطاعت از او پرستشِ اوست، یا همانطور که گفتیم: «اطاعت بدون شرط، همان بندگی است».
حالا سؤال دوم را جواب بدهید:
به نظر شما اطاعت بدون شرط به چه معناست؟[۳]
ممنونم از این همراهی پرشور!
اطاعت بدون شرط، یعنی چشم‌‌‌بسته حرف دیگران را بپذیریم؛ یعنی پذیرش حرف دیگران، بدون هیچ چون و چرایی؛ حتی اگر گناه باشد!
وجود نازنین امام صادق(علیه السلام) در این باره میفرمایند: «مَنْ أَطَاعَ رَجُلًا فِی مَعْصِیَه اللَّهِ فَقَدْ عَبَدَهُ»؛ شخصی که در معصیت خدا از کسی اطاعت کند، هرآينه او را بندگى كرده است.[۴]
این روایت یعنی چه؟ یعنی «اطاعت بدون شرط، همان بندگی است».
خب برویم سراغ محور روزانه بحثمان، یعنی یک آیه از آیاتی که در ابتدای کلاس و برنامه می‌‌خوانیم. آیه مورد نظر ما آخرین آیه‌‌‌ای است که امروز خواندیم؛ یعنی آیه ۳۱ سوره توبه. خداوند میفرماید:
«ٱتَّخَذُوٓاْ أَحۡبَارَهُمۡ وَرُهۡبَٰنَهُمۡ أَرۡبَابٗا مِّن دُونِ ٱللَّهِ وَٱلۡمَسِيحَ ٱبۡنَ مَرۡيَمَ وَمَآ أُمِرُوٓاْ إِلَّا لِيَعۡبُدُوٓاْ إِلَٰهٗا وَٰحِدٗاۖ لَّآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۚ سُبۡحَٰنَهُۥ عَمَّا يُشۡرِكُونَ»
(اهل كتاب) دانشمندان و راهبانِ خود و مسيح فرزند مريم را به جاى خداوند به خدایى گرفتند، درحالى‌‌كه دستور نداشتند جز خداى يكتا را كه معبودى جز او نيست بپرستند. خداوند از هر چه براى او شريك مى‌پندارند، منزّه است.
خداوند در این آیه میفرماید: هیچکس جز خدا را نباید پرستید و اطاعت محض فقط از آنِ خداست؛ اما اهل کتاب رفتار متفاوتی داشتند و با اینکه میدانستند علمایشان برخلاف سخن خدا حرف می‌زنند، باز هم از روی تعصبات گروهی و… اطاعتشان میکردند.
دوستان! همانطور که می‌دانید، ما دو نوع شرک داریم: ۱. شرک عقیده‌‌‌ای؛ ۲. شرک عملی (که موضوع بحث امروز ماست).
برای اینکه کمی بهتر بحث را بفهمیم، بیایید سَری به تاریخ بزنیم و ببینیم چه اتفاقی در زمان رسول مهربانی‌‌ها(صلی الله علیه و آله) افتاده است.
حاتم طائی که همه شما او را می‌‌شناسید، پسری داشت به نام «عَدیّ». عدیّ‌بن‌حاتم میگوید: نزد رسول‌خدا(صلی الله علیه و آله) آمدم درحالی‌که صلیبی از طلا به گردنم بود. حضرت به من فرمودند: «ای عدی! این را از گردنت بردار!» و بعد حضرت، آیه ۳۱ سوره توبه را خواندند که «ٱتَّخَذُوٓاْ أَحۡبَارَهُمۡ وَرُهۡبَٰنَهُمۡ أَرۡبَابٗا». عدی‌‌بن‌‌حاتم میگوید: من صلیب را درآوردم و به حضرت عرض کردم: یا رسول‌‌الله! ما آنان را نمی‌پرستیم! حضرت فرمودند: «مگر آنها، آن چیزهایی که خداوند حلال کرده، تحریم نمی‌‌کنند و شما نیز همان‌‌ها را تحریم نمی‌‌کنید؟! یا آنچه را خدا حرام کرده، آنها حلال نمی‌‌دانند و شما نیز حلال نمی‌‌دانید؟!»
به زبان خودمان، یعنی هرچه آنها حلال یا حرام میدانستند، بقیه هم می‌‌پذیرفتند؛ هرچند خلاف نظر خدای متعال بود!
عدی‌‌بن‌‌حاتم عرض کرد: بله، همین‌طور است. به همین دلیل، حضرت فرمودند: «عبادت ایشان این‌گونه است».[۵]
یعنی شما به این شکل از آنها اطاعت می‌‌کنید و این «اطاعت بدون شرط، همان بندگی است».
دلیل این موضوع هم بسیار روشن است؛ چراکه قانون‌گذارى مخصوص خداست و هیچکس جز او حق ندارد چیزى را براى مردم حلال یا حرام کند. بنابراین اگر کسى اقدام به قانون‌گذارى بر ضد قوانین الهى کند و شخص دیگری آن را به رسمیت بشناسد و بدون چون‌‌وچرا بپذیرد، آن شخص مقام خدایی را براى غیرخدا قائل شده و این همان شرک عملى است؛ یعنی تفسیری از آیه ۳۱ سوره توبه که میفرماید:
«ٱتَّخَذُوٓاْ أَحۡبَارَهُمۡ وَرُهۡبَٰنَهُمۡ أَرۡبَابٗا مِّن دُونِ ٱللَّهِ وَٱلۡمَسِيحَ ٱبۡنَ مَرۡيَمَ وَمَآ أُمِرُوٓاْ إِلَّا لِيَعۡبُدُوٓاْ إِلَٰهٗا وَٰحِدٗاۖ لَّآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۚ سُبۡحَٰنَهُۥ عَمَّا يُشۡرِكُونَ»
شاید کسی بگوید: «خب این‌‌ها که علمای خود را عبادت و بندگی نمی‌‌کردند؛ چرا این‌طور می‌‌گویید؟» وجود نازنین امام باقر(علیه السلام) پاسخ این شخص را می‌‌دهد. حضرت میفرمایند: «وَ اللَّهِ مَا صَامُوا لَهُمْ وَ لَا صَلَّوْا لَهُمْ»؛ قسم به خدا برای آنان نماز نخواندند و روزه نگرفتند، «وَ لَکِنْ أَحَلُّوا لَهُمْ حَرَاماً وَ حَرَّمُوا عَلَیْهِمْ حَلَالًا»؛ بلکه کار حرامی را برای آنان حلال، و حلالی را حرام دانستند، «فَاتَّبَعُوهُمْ»؛ پس از آنان پیروی کردند.[۶]
قبلاً هم گفتیم که امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «مَنْ أَطَاعَ رَجُلًا فِی مَعْصِیَه اللَّهِ َفقَدْ عَبَدَهُ»؛ شخصی که در معصیت خدا از کسی اطاعت کند، هرآينه او را بندگى كرده است.[۷] یعنی چه؟ یعنی همان «اطاعت بدون شرط، همان بندگی است».
کدامیک از عزیزان حواسش بوده که امروز از کدام کتاب اسم نبردیم؟[۸]
احسنت به این همه دقت!
روز اول گفتیم که می‌خواهیم از کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» از مقام معظم رهبری(حفظه الله) صحبت کنیم. حضرت آقا درباره این موضوع امروز ما میفرمایند:
اگر آن کسی که سخن میگوید و شش‌دانگ حواس و مشاعر تو را به طرف خود جذب کرده است، از زبان خدا سخن میگوید… داری عبادت خدا می‌‌کنی: «وَ إنْ كانَ النّاطِقُ ينطِقُ عَن لِسانِ ابليسَ فَقَد عَبَدَ ابليسَ». اما اگر چنانچه آن گوینده دارد از زبان شیطان سخن میگوید… برخلاف منطق و فلسفۀ فکر الهی دارد بحث می‌‌کند و حرف می‌‌زند و تو مذعنانه و معترفانه داری گوش می‌‌کنی، در همان حال مشغول عبادت و اطاعت ابلیسی.
ایشان در ادامه میفرمایند:
همۀ انبیا آمدند تا مردم را موحد کنند. موحد کنند یعنی چه؟ یعنی زنجیر اطاعت غیرخدا را از دست و گردن آنها باز کنند.[۹]
یعنی اطاعت بدون شرط، ممنوع است. البته این اطاعت بی‌‌چون و چرا برای ما نیز اتفاق افتاده و متأسفانه در بسیاری اوقات ما نیز همان کاری را می‌‌کنیم که اهل کتاب میکردند. شاید بپرسید کجا؟ در پاسخ باید بگویم که در همین امور روزمره خودمان؛ از مباحث سیاسی گرفته تا محتواهای فضای مجازی. برخی افراد همه‌‌‌جوره مطیع حزب سیاسی خودشان هستند و کاری به حق یا باطل بودن امر ندارند! برخی افراد مطیع فلان سِلِبریتی هستند و هرچه او میگوید را چشم‌‌‌بسته می‌‌پذیرند! برخی فضای مجازی را حق می‌دانند و آن را پیروی می‌‌کنند! این افراد نمی‌‌دانند که با همین کارها هم در حال اطاعت و بندگی دیگرانند و مصداق آیه ۳۱ سوره توبه که میفرماید: «ٱتَّخَذُوٓاْ أَحۡبَارَهُمۡ وَرُهۡبَٰنَهُمۡ أَرۡبَابٗا مِّن دُونِ ٱللَّهِ».
تنوع
گفتیم که ما حق نداریم به سمت عبودیت و بندگی دیگران برویم و باید همیشه بنده خدای متعال باشیم؛ پس بیایید این شعر معروف را همه با هم زمزمه کنیم:[۱۰]
مَلکا ذکر تو گویم، که تو پاکی و خدایی نروَم جز به همان ره، که توأم راه‌‌نمایی
همه درگاه تو جویم، همه از فضل تو پویم همه توحید تو گویم، که به توحید سزایی[۱۱]
عاقبت‌‌‌به‌‌خیر بشویم، بلند صلوات بفرستید.
«ٱللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم»
جمع‌بندی
جلسه امروز ما پیرامون آیه ۳۱ سوره توبه بود که خداوند میفرماید: «ٱتَّخَذُوٓاْ أَحۡبَارَهُمۡ وَرُهۡبَٰنَهُمۡ أَرۡبَابٗا مِّن دُونِ ٱللَّهِ». به همین دلیل جلسه را با یک جمله خاص شروع کردیم: «اطاعت بدون شرط، همان بندگی است». در ادامه گفتیم که وجود نازنین امام صادق(علیه السلام) در این باره میفرمایند: «شخصی که در معصیت خدا از کسی اطاعت کند، هرآينه او را بندگى كرده است».[۱۲] در پایان هم گفتیم که حضرت آقا میفرمایند:
همۀ انبیا آمدند تا مردم را موحد کنند. موحد کنند یعنی چه؟ یعنی زنجیر اطاعت غیرخدا را از دست و گردن آنها باز کنند.
تکلیف
با توجه به موضوع بحث امروز، لطف کنید و به فضای مجازی داخل گوشی‌تان مراجعه کنید و کانال‌ها یا صفحاتی را که زبان شیطان هستند و البته خدای ناکرده شما گوش به فرمان آنها بوده‌اید، پاک کنید.
دعای پایانی
در انتهای کلاس بیایید دست به دعا برداریم:
خدایا! به حق این ماه عزیز، توفیق اطاعت و بندگی‌‌ات را به ما عنایت بفرما؛ الهی آمین!
بارالها! به حق اهلبیت(علیهم السلام) و قرآن، با اطاعت خالصانه خودت، بندگی دیگران را از ما دور بفرما؛ الهی آمین!
پروردگارا! به رهبر عزیزتر از جان ما، امام خامنه‌ای(حفظه الله) سلامتی و طول عمر باعزت عنایت بفرما؛ الهی آمین!
شادی دل خوبان عالم، خصوصاً حضرت خدیجه(علیها السلام) بلند صلوات بفرستید.
«ٱللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم»
[۱]. مربیان گرامی توجه داشته باشند: بهتر آن است که خود متربیان آیات روزانه را تلاوت کنند؛ اما اگر نشد، بهتر است خود مربی قرائت کند و به هر دلیلی اگر مربی نیز نتوانست، می‌‌توان از فیلم و صوت قرّاء مشهور استفاده کرد.
[۲]. مربیان عزیز باید ابتدا نظرات متربیان را بشنوند، سپس به ادامه بحث بپردازند.
[۳]. برای مشارکت و همراهی متربیان، ضروری است که پاسخ کامل متربیان شنیده شده و از کسانی که پاسخ صحیح می‌دهند، تقدیر و تشکر شود.
[۴]. برازش و همکاران، تفسیر اهلبیت(عهم) ج۶، ص۱۱۸؛ کلینی، الكافي، ج۲، ص۳۹۸.
[۵]. برازش و همکاران، تفسیر اهلبیت(عهم) ج۶، ص۱۱۸؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج۹، ص۹۸.
[۶]. برازش و همکاران، تفسیر اهلبیت(عهم) ، ج۶، ص۱۱۶؛ کلینی، الکافی، ج۱، ص۵۳.
[۷]. برازش و همکاران، تفسیر اهلبیت(عهم) ، ج۶، ص۱۱۸؛ کلینی، الكافي، ج۲، ص۳۹۸.
[۸]. ضرورت مشارکت‌گیری.
[۹]. طرح کلی اندیشه اسلامی، جلسه یازدهم، دسترسی در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=45461
[۱۰]. مربیان گرامی به دو نکته توجه داشته باشند: ۱. مراقب و کنترل کلاس؛ ۲. سبک همخوانی این ابیات مانند شعر «علی ای همای رحمت» است.
[۱۱]. سنایی غزنوی، دیوان قصائد و قطعات، شماره ۲۰۶.
[۱۲]. برازش و همکاران، تفسیر اهلبیت(علیهم السلام)، ج۶، ص۱۱۸؛ کلینی، الكافي، ج۲، ص۳۹۸.
