از کاروان بزرگ مسلمانان که در سفر حجةالوداع با پیامبر حج گزارده بودند، بعضی جلو رفته بودند. پیامبر پیک‌هایی را فرستاد تا آن‌ها را به عقب برگردانند و ایستاد تا آن‌هایی که عقب‌مانده‌اند، برسند. اجتماع عظیمی در آنجا تشکیل شد. در آن هوای گرم، مردم ساکن جزیرة‌العرب طاقت نمی‌آوردند روی زمین داغ بایستند؛ لذا عباهایشان را زیر پاهایشان می‌گذاشتند تا طاقت بیاورند. در چنین شرایطی، پیامبر اکرم(ص) امیرالمؤمنین(ع) را از زمین بلند کرد و فرمود: «من کنت مولاه فهذا علی مولاه. اللهم وال من والاه و عاد من عاداه.» پیامبر در اینجا مسئلۀ ولایت یعنی حاکمیت اسلامی را به‌طور رسمی و صریح مطرح می‌کند و امیرالمؤمنین را به‌عنوان شخص، معین و مطرح می‌نماید؛ بنابراین این روز اولاً روز ولایت است؛ ثانیاً روز ولایت امیرالمؤمنین(ع) است.[۱]
ولایت
در اصطلاح و عرف اسلامی، نام حکومت، «ولایت» است. ولایت چطور حکومتی است؟ ولایت یعنی حکومتی که در آن، ارتباطات حاکم با مردم، ارتباطات فکری، عقیدتی، عاطفی، انسانی و محبت‌آمیز است؛ مردم به او متصل و پیوسته‌اند؛ به او علاقه‌مندند و او منشأ همۀ این نظام سیاسی و وظایف خود را از خدا می‌داند و خود را عبد و بندۀ خدا می‌انگارد. استکبار در ولایت وجود ندارد. در حکومت اسلامی، کسی که ولى‌امر است، یعنی کار ادارۀ نظام سیاسی به او سپرده شده است، از لحاظ قانون با دیگران یکسان است.[۲]
ولایت طاغوت
در قرآن کریم، هر ولایتی غیر از ولایت خدا را به‌عنوان ولایت طاغوت معرفی کرده‌اند. انسان‌ها باید سر به فرمان خدا باشند. هرچیزی که انسان را از فرمان خدا کنار ببرد، خارج بکند، موجب شود انسان در مقابل خدا عصیان بورزد، او طاغوت است. هر ولایت غیرخدایی، ولایت شیطانی و طاغوتی است. آن کسی که در تحت فرمان ولیّ حقیقی زندگی نمی‌کند، باید بداند که تحت فرمان طاغوت و شیطان زندگی می‌کند. در اسلام هیچ ولایت و حاكمیتی بر انسان‌ها مقبول نیست؛ مگر اینكه خدای متعال مشخص كند.[۳]
ولایت اهل‌بیت(ع)
ولایت خدا و ولایت ائمه(ع) دو تا نیست. ولایت ائمه با ولایت پیغمبر(ص) دو چیز نیست. همه‌اش یک چیز است و این ولایت یعنی همان پیوند، یعنی ارتباط و اتصال دو چیز؛ به‌طوری که به‌آسانی آن دو چیز را نتوان از هم جدا کرد. این ارتباط و این اتصال، اتصال فکری، روحی و عملی است. در این سه شاخه اگر بین ما و ائمه، بین ما و خدا، بین ما و پیامبر ارتباط برقرار شد، ولایت برقرار است.[۴]
ولایت علی بن ابی‌طالب(ع)
ولایت علی بن ابی‌طالب(ع) یعنی چه؟ یعنی در افکارت پیرو علی(ع) باشی، در افعالت پیرو علی(ع) باشی، تو را با علی بن ابی‌طالب(ع) رابطه‌ای نیرومند، مستحکم، خلل‌ناپذیر پیوند زده باشد، از علی (ع) جدا نشوی. این معنی ولایت است. اینجاست که می‌فهمیم معنی این حدیث را «ولایة علی بن ابی طالب حصنی.» (ولایت علی بن ابی‌طالب حصن و حصار من است.) از قول خدا: «فمن دخل حصنی أمن ناری.» (هرکه داخل این حصار شد، از عذاب خدا مصون و محفوظ خواهد ماند.[۵]
استمرار ولایت الهی
افراد از نظر اسلام، نمیتوانند بر یکدیگر حکومت کنند. بشر آزاد است. حاکم حقیقی بر بشر خداست؛ ولی حکومت خدا بر مردم باید به‌شکل حکومت یک انسان بر مردم که بر طبق معیارهای الهی باشد، تجسم پیدا کند. بدون او، حکومت خدا بر مردم معنی ندارد. این انسان‌ها پیامبران الهی هستند که برای حاکمیت بین مردم آمدند و در غیبت پیامبران، جانشینان و اوصیای آن‌ها و در غیبت اوصیا، فقهای امت، دینشناسان، آگاهان و کسانی که منصب ولایت و امامت را از پیامبر و ائمه به ارث بردند.[۶]
غدیر وسیلۀ وحدت‌بخش مسلمانان
دشمن می‌خواهد مسئلۀ غدیر را یک مایۀ برادرکشی و جنگ و خون‌ریزی قرار بدهد؛ در حالی که غدیر می‌تواند وسیلۀ ائتلاف و برادری مسلمان‌ها با هم باشد. مرحوم شهید مطهری قبل از انقلاب یک مقالۀ مفصلی دربارۀ کتاب الغدیر علامه امینی نوشتند و ثابت کردند که الغدیر علامه امینی وسیلۀ وحدت مسلمین است. بعضی خیال می‌کردند کتاب الغدیر ممکن است مایۀ افتراق بشود. ایشان می‌گوید اگر درست فکر کنیم، درست عمل کنیم و سنجیده پیش برویم، کتاب الغدیر مایۀ وحدت دنیای اسلام است.[۷]
[۱]. رهبر معظم انقلاب، ۰۶/۰۱/۱۳۷۹.
[۲]. رهبر معظم انقلاب، ۰۶/۰۱/۱۳۷۹.
[۳]. کتاب ولایت و حکومت؛ بیانات مقام معظم رهبری دربارۀ ولایت و حکومت، ص۱۰۳.
[۴]. رهبر معظم انقلاب، ۰۷/۰۲/۱۳۶۱.
[۵]. رهبر معظم انقلاب، ۲۰/۰۷/۱۳۵۳.
[۶] .رهبر معظم انقلاب، ۰۲/۱۱/۱۳۶۶.
[۷]. رهبر معظم انقلاب، ۱۸/۱۰/۱۳۸۵.