ازدواج، یک پدیدة اجتماعى مهم است که در امر آن نباید سهل انگارى شود؛ زیرا انتخاب شریک و همرازی براى طول زندگى مطرح است. پس، باید با چشمى باز و تحقیقى کافى اقدام نمود.
امتیازات همسر ایدهآل :
یکى از مهمترین آرزوهاى پسران و دختران، انتخاب همسر ایده آل است و در پى جواب این سؤال که: کدام همسر با چه امتیازاتى ایده آل خواهد بود؟
در هر مکتب و مرامى براى این منظور امتیازات و ملاک هاى خاصّى وجود دارد و اما در اسلام، که دینی جهانى و براى سعادت تمام انسانها، (مرد و زن) در تمام شئون زندگى برنامه دارد؛
براى همسر ایدهآل امتیازاتى بیان گردیده که بعضى از آنها، زیربنایى و اصیل و غیر قابل چشم پوشى است و برخى، روبنایى و ظاهرى است. اگر زن و مردى داراى هردو نوع امتیاز باشند، بدون تردید «همسر ایدهآل» خواهند بود. اما اگر بعضى یا هیچ یک از امتیازات روبنایى را دارا نباشد، اما صاحب امتیازات زیر بنایى و اصیل باشد، باز این مرد و زن، همتا و کفوّ همدیگرند.
و لکن اگر زن یا مردى، امتیازات زیربنایى را نداشته باشد و صاحب تمام امتیازات ظاهرى باشد، این شخص هرگز براى یک مؤمن «همتا و کفو» نخواهد بود. و بسیار کم اتفاق مىافتد که ازدواج با او، انسان را به ایدههایش برساند، بلکه اکثر این نوع ازدواجها، ناموفق خواهد بود.
جمال و زیبایى، مال و ثروت، حسب و نسب و برترى خانوادگى، شخصیت اجتماعى، شغل پردرآمد، برجستگى مقام و منصب دنیایى، سنّ و سال، رنگى چنین و چنان و… همه از امتیازات ظاهرى و روبنایى و در درجة دوم است؛ بدین صورت که اگر هر کدام از آنها نبود، مشکلى در همتایى زن و مرد در امر ازدواج ایجاد نمىکند،
امتیاز زیربنایى و اصیل :
تنها امتیازى که مورد سفارش اسلام است و موجب تداوم ازدواج و خوشبختى مرد و زن مىگردد، و زیربنایىترین امتیاز در امر ازدواج قرار دارد، «دین و اخلاق» است که با وجود این امتیاز اگر بعضى یا هیچ کدام از امتیازات ظاهرى نباشد، مشکلى در امر ازدواج به وجود نخواهد آمد؛ بلکه به وعدة قرآن کریم و روایات، اکثر آن امتیازات در طول زندگى با عنایت و لطف الهى به دست مىآید.
خداوند مىفرماید: ان یکونوا فقراء یغنهم الله من فضله ۱؛ «اگر فقیر باشند (ازدواج کنند)، خداوند از فضل خود آنها را بىنیاز مىکند.»
امام صادق علیه السلام فرمود:
«اذا تَزوَّجَها لِدِینها رزقَهُ اللّهُ المالَ وَالجمالَ۲؛ مرد اگر زن را به خاطر دین او بگیرد، خداوند مال و جمال هم به او مىدهد.»
براى روشن شدن این مطلب، بعضى از امتیازات ذکر شده در روایات را بررسى مىکنیم:
ثروت و جمال
گاهى مرد براى انتخاب همسر، جز زیبایى یا ثروت چیزى در نظر نمىگیرد و ملاک همة امتیازات همسر ایدهآل او فقط زیبایى و ثروت است. بنابر تصریح تعدادى از روایات، او به همین هدفش هم نائل نخواهد شد.
امام باقرعلیه السلام نقل می‌کند که پیامبر(ص) فرمود:
«مَنْ تَزوّجَ امْرأَةً لا یَتَزَوّجَها الاّ لِجَمالها لَمْ یَرَ فیها ما یُحِبُّ. وَ مَنْ تَزَوَّجَها لِمالِها لا یَتَزَوَّجَها الاَّ لَهُ وَکَّلَهُ اللّهُ الَیهِ، فَعَلَیْکُمْ بِذاتِ الدّین۳؛
کسى که در ازدواج هدفش تنها زیبایى است، به این هدف نخواهد رسید و کسى که هدفش ثروت است، خداوند او را به همان ثروت وامىگذارد (و ثروت، عامل نجات او نخواهد شد). بنا براین، بر شما باد به این که همسر دیندار را برگزینید.»
در روایت دیگر، امام صادقعلیه السلام مىفرماید: «هرگاه مردى با زنى به خاطر جمال یا ثروت زن ازدواج کند، خداوند او را به همان جمال و ثروت وامىگذارد (از خیر و برکت دیگر زن، بهرهمند نمىشود) و اگر به خاطر دین ازدواج کند، خداوند جمال و زیبایى را به او خواهد داد.»۴
پیامبر اکرم( َص )فرمود:
«ایّاکُم و خَضْراءُ الدَّمَنْ۵؛
از سبزهاى که در لجن زار روییده، بپرهیزید.» عرض شد: یا رسول اللّه! منظور چیست؟ فرمود:
«المَرأَةُ الحَسْناء فى مَنْبَتِ السُّوء؛
زن زیبایى که در خانوادهاى بد تربیت شده باشد (و از اخلاق الهى بىبهره باشد).»
زن نیز در انتخاب شوهر، باید «دین و اخلاق» را ملاک خود قرار دهد. حضرت على علیه السلام فرمود: رسول اکرم( َص ) مىفرمود:
«هرگاه خواستگارى آمد که در مورد «دین و اخلاقش» او را مىپسندید، جواب مثبت به او بدهید…»۶
از امام رضا علیه السلام نقل شده است:
«هرگاه مردى که دین و اخلاقش را پسندیدى براى خواستگارى دخترت آمد، جواب مثبت به او بده، فقر و تهیدستى او مانع تو از جواب مثبت دادن نشود؛ زیرا خداوند مىفرماید: اگر فقیر باشند، خداوند آنها را از فضل خود بىنیاز مىکند. »۷
خاندان و حسب و نسب
یکى از افکار غلط و غیر منطقى، این است که بعضى مىگویند: او، همتاى ما نیست و به خاندان ما نمىخورد؛ زیرا داراى فامیل نیست و یا در فلان نژاد است.
انسانیّت و شرافت انسان، به علم و کمالات معنوى و دین و اخلاق است. نژاد و فامیل و امتیازات ظاهرى و ساختگى، ملاک برترى نخواهد بود.
امام صادق علیه السلام فرمود:
رسول خدا( َص ) دختر عمویش به نام «ضباعه» دختر زبیر بن عبدالمطلب را همسر مقداد بن اسود قرار داد (با این که ضباعه، سرشناس و مقداد، گمنام بود). و با این کار، خواست امر ازدواج آسان گردد و از سطح طبقهبندى، پایین آید و مردم همین شیوه را از آن حضرت پیروى کنند و بدانند که:
انّ اکرمکم عنداللّه اتقاکم (۸ ؛
«همانا گرامىترین شما در پیشگاه خدا، پاکترین شما مىباشد.»۹
و در روایت دیگر، هنگامى که ازدواج ضباعه با مقداد تحقق یافت، عدهاى از بنىهاشم نزد پیامبر( َص )آمدند و در این باره انتقاد کردند. رسول اکرم( َص ) فرمود:
«إنّى إنّما أَرَدْتُ أَنْ تَتَّضَعَ المَناکِحَ ۱۰ ؛
همانا خواستم بلند پروازى در ازدواجها را به پایین بکشم».
و در نقل دیگر، پیامبر( َص ) فرمود:
«من، زید بن حارثه را همسر زینب (دختر عمّهام) – دختر جحش – قرار دادم و همچنین ضباعه دختر زبیر بن عبدالمطلب را همسر مقداد نمودم:
لِیَعلَمُوا أنَّ أشْرَفَ الشَّرَفِ الإسلام ۱۱؛ تا مردم بدانند که برترین شرافتها، اسلام است.»
على بن اسباط – یکى از بزرگان اصحاب امام باقرعلیه السلام – در مورد ازدواج دخترانش نامهاى براى آن حضرت نوشت که: شوهرانى مثل خودم (که زندگى خوبى داشته باشند) نمىیابم، چه کنم؟
امام باقرعلیه السلام در پاسخ نوشت:
«مقصود تو را فهمیدم که شوهرى مانند خودت را نمىیابى؛ ولى در این باره، کار را به تأخیر نینداز؛ زیرا رسول خدا( َص ) فرمود: هرگاه شخصى که از دین و اخلاق او راضى هستید به خواستگارى آمد، همسر به او بدهید و گرنه، فتنه و فساد بزرگ رخ مىدهد.»۱۲
پیامبراکرم( َص )مى فرمود:
«هرگاه خواستگارى آمد که در مورد دین و اخلاقش، او را مىپسندید، جواب رد به او ندهید.» راوى مىگوید: عرض کردم: گرچه از نظر نسب در طبقة پایین باشد؟ فرمود: «آرى، اگر دین و اخلاق وی را پسندیدید، به او همسر بدهید و گرنه، فتنه و فساد عظیم در زمین رخ مىدهد.»۱۳
پینوشتها:
- نور / ۳۲.
- فروع کافى، ج ۵، ص ۳۳۲ و ۳۳۳.
- وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۳۱، ب ۱۴، من ابواب مقدمات النکاح، ح ۴.
- همان، ص ۳۰، ح ۱؛ فروع کافى، ج ۵، ص ۳۳۳.
- وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۲۹.
- همان، ص ۵۲، ب ۱۴، ح ۶.
- مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۱۸۸، ب ۲۴، ح ۳؛ فقه الرضا (ع)، ص ۳۱؛ نور / ۳۲.
- حجرات / ۲۱۳.
- تهذیب الاحکام، طوسى، ج ۷، ص ۳۹۵.
- همان.
- بحارالانوار، ج ۱۰۳، ص ۲۶۵ و ۲۶۶؛ مکارم الاخلاق، ص ۲۳۸.
- وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۵۱.
- همان، ص ۵۲.
