فرزندآوری و مهار جمعیت در جهان

کاهش میزان باروری برای نخستین بار در اوایل قرن نوزدهم در فرانسه و ایالات متحده اتفاق افتاد. سایر کشورهای اروپایی حدود نیم قرن بعد، در فاصله سال های ۱۸۷۰ تا ۱۹۳۰م، این پدیده را تجربه کردند.

در فاصله سال های ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۵ میزان باروری کل در ۱۲۸ کشور رو به توسعه بیشتر از ۵ فرزند بود که از میان آن ها ۱۰۰ کشور دارای باروری بیشتر از ۶ و ۳۴ کشور دارای باروری بالاتر از ۷ فرزند برای هر زن بودند. در بین سال های ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۵، برای کشورهایی که هنوز وارد مرحله انتقالی نشده بودند، متوسط میزان برآوردشده باروری کل برابر با ۷/۶ فرزند با انحراف معیار ۷ درصد بود. در اواخر قرن و در فاصله سال های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۰، هشتاد کشور از جمع کشورهای رو به توسعه، به باروری کمتر از ۵ فرزند برای هر زن و حتی ۱۴ کشور به سطح جانشینی یا کمتر از آن رسیدند.

در کشورهای دارای کمترین سطح از توسعه، در فاصله زمانی ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۵ و ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰، میزان باروری کل، به طور متوسط، سالانه حدود ۹درصد تنزل یافت و از ۷۴/۶ به ۳۹/۴ فرزند برای هر زن رسید. طی همین دوره زمانی، متوسط کاهش برای سایر کشورهای رو به توسعه، سالانه برابر با کاهش ۲/۱درصد (یعنی از ۱۸/۵ به ۷۳/۲ فرزند) بوده است.

بزرگ ترین بحرانی که بشر در قرن ۲۱م با آن روبه رو خواهد شد، کمبود منابع، جنگ های منطقه ای یا ویروس های ناشناخته نیست؛ بلکه کمبود جمعیت است. در صورت ادامه روند فعلی کاهش موالید، کشورها با کاهش جمعیت و به تبع آن کاهش نیروی مولد روبرو خواهند شد که در نهایت، این مسئله می تواند زمینه ساز مسائل و مشکلات اقتصادی و اجتماعی شود.

میزان باروری کل به تفکیک کشور و رتبه در جهان در سال ۲۰۱۴
رتبه کشور باروری کل رتبه کشور باوری کل
۱ نیجریه ۹۰/۶ ۱۴۶ ایران ۸۰/۱

۲ مالی ۲۰/۶ ۱۶۲ استرالیا ۷۷/۱

۵ اوگاندا ۰۰/۶ ۱۶۹ فنلاند ۷۰/۱

۹ افغانستان ۴۰/۵ ۱۷۷ ارمنستان ۶۴/۱

۱۴ اتیوپی ۲۰/۵ ۱۷۹ روسیه ۶۱/۱

۳۶ یمن ۱۰/۴ ۱۸۱ کانادا ۵۹/۱

۴۶ عراق ۴۰/۳ ۱۸۵ چین ۵۵/۱

۶۲ مصر ۸۰/۲ ۱۹۲ تایلند ۵۰/۱

۷۶ مالزی ۶۰/۲ ۲۰۰ بلغارستان ۴۴/۱

۸۹ امارات ۴۰/۲ ۲۰۳ آلمان ۴۳/۱

۱۰۱ پرو ۲۰/۲ ۲۱۴ رومانی ۳۲/۱

۱۱۳ ترکیه ۱۰/۲ ۲۲۰ کره جنوبی ۲۵/۱

۱۲۳ آمریکا ۲ ۲۲۲ تایوان ۱۰/۱

۱۲۹ کره شمالی ۲ ۲۲۴ سنگاپور ۸/۰

ارتباط کاهش باروری و سالخوردگی جمعیت
در برخی کشورها، از سویی توسعه اقتصادی اجتماعی و در بعضی دیگر، اجرای برنامه های تنظیم خانواده، در کنار بهبود شاخص های توسعه اقتصادی و اجتماعی، عامل اصلی در کاهش باروری بوده است و از سوی دیگر، بهبود شاخص های توسعه انسانی و همگرایی کشورها در کاهش موالید، باعث افزایش شاخص سالخوردگی گردیده است.

نتایج بررسی مقایسه ای میان ایران با چند کشور آسیایی و آفریقایی در موضوع باروری و سالخوردگی جمعیت نشان می دهد تا سال ۲۰۲۵، سه کشور تونس، ترکیه و ایران به ترتیب وارد دوره سالخوردگی جمعیت خواهند شد.

امارات متحده عربی نیز از سال ۲۰۳۰ به بعد وارد دوره سالخوردگی خواهد شد. طبق تحقیقی که در منطقه آسیا و اقیانوسیه انجام گرفت، کشورهایی که باروری آنها با سرعت بیشتری کاهش یافته است، افزایش بیشتری در شمار افراد سالمند تجربه کرده اند.

یا شاخص سالخوردگی سنی و کاهش موالید باعث گردیده اتحادیه اروپا پیش بینی کند که با کمبود ۲۰ میلیون نیروی کار در سال ۲۰۳۰ روبه رو خواهد شد.

پیش بینی می شود در سال ۲۰۴۰ در کل جهان، حدود ۱۶درصد جمعیت را سالخورده ها تشکیل دهند که ۴۰۰ میلیون نفر آنها چینی ها خواهند بود. میزان باروری در چین نشان می دهد تا اواسط قرن حاضر، ۳۰درصد جمعیت این کشور را بزرگسالان تشکیل خواهند داد. سالخوردگی جمعیت نه فقط منجر به کاهش نیروی کار می شود، بلکه با عرضه خدمات و هزینه های درمانی بالا برای گروه سنی همراه است.

پیش بینی میزان باروری در جهان
روند باروری کل، طی نیم قرن از سال ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۰، به نصف رسیده است.

پژوهشگران معتقدند که کاهش موالید سال‎ هاست در کشورهای صنعتی اتفاق افتاده و فرزندان، دیگر منبع درآمد نیستند؛ بلکه برای والدین هزینه های زیادی را تحمیل می کنند. طبق برآورد اداره کشاورزی آمریکا، در سال ۲۰۰۴، هزینه هر نفر تا سن ۱۸ سالگی دویست هزار دلار، به استثنای هزینه های تحصیل بوده است.

بعضی از اقتصاددانان، هزینه های هر بچه را بیش از یک میلیون دلار برآورد کرده اند؛ در حالی که فرزندان در آینده هزینه های صرف شده را جبران نمی کنند. در یک سایت رسمی آمریکایی در سال ۲۰۱۳ آمده است هر فرزند ۲۴۵۰۰۰ دلار هزینه برای والدین دارد.