حماسه عاشورا دانشگاهی به بزرگی جهان و دانشجویانی به فراوانی انسانهای روی زمین دارد. بسته به اینکه عاشورا را از چه زاویه و نگاهی بخواهیم مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم درس های فراوانی از آن را می توان برای سعادت دنیا و آخرت خود خوشه چین کرد، یکی از مهمترین و زیباترین درس های که از واقعه دردناک عاشورا می تواند گرفت درسهای اعتقادی است. به تصویر کشیدن اعتقاد به توحید، باور به حقانیت امامت و جایگاه راستین آن، باور به معاد و جاودانگی تنها گوشه ای از درسهای ارزشمند عاشورا و فرهنگ آن است.
۱-عاشورا صحنه به نمایش در آوردن اعتقاد به توحید:
خدا باوری و توحید در منطق امام حسین(علیه السلام) تنها در مرتبه اندیشه و نظر به نمایش در نیامده است. امام حسین(علیه السلام) در تابلوی عاشورا صحنه های ماندگاری از اندیشه ی توحیدی را با رفتار و کردار توحیدی و یگانه پرستی تلفیق داده است. امام حسین(علیه السلام) سنبل عبودیت و بندگی خدای متعال به حساب می آید، کما اینکه کنیه ابا عبد الله نیز از این جهت زیبنده آن امام همام بوده است. تجلی بندگی و عبودیت حضرت را می توان در نمازهای روز و شب عاشورا نیز مشاهده کرد.
ادعیه هایی که از حضرت در منابع روایی نقل شده است به خوبی گویای اوج بندگی و عبودیت حضرت نسبت به باری تعالی است. در مناجات ارزشمند روز عرفه از حضرت این چنین نقل شده است: «أَنَا أَشْهَدُ [أُشْهِدُكَ] يَا إِلَهِي بِحَقِيقَةِ إِيمَانِي وَ عَقْدِ عَزَمَاتِ يَقِينِي وَ خَالِصِ صَرِيحِ تَوْحِيدِي وَ بَاطِنِ مَكْنُونِ ضَمِيرِي؛ [۱] و من گواهي مي‌دهم براي خدا از خلوص و حقيقت ايمانم به عهد قلبم كه از فرايض مقام يقين من است و توحيد خالص و پاك از شايبه و از باطن سرّ ضميرم». این دعا به خوبی گویای تجلی اوج توحید و شناخت نسبت به خدای متعال در زندگی عبادی امام حسین(علیه السلام) دارد.
۲-اعتقاد راسخ به حقانیت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) و رسالت ایشان
در نگرش و بینش اسلامی اعتقاد به نبوت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) و عصمت ایشان در زمره اصول مسلمی است که سند مسلمانی افراد در گرو آن است. این اقرار و التزام گاه تنها در مرتبه لقلقه زبان قرار داد. کما اینکه در روایتی از امام حسین(علیه السلام) نقل شده است. امام حسين عليه السلام: «اِنَّ النّاسَ عَبيدُ الدُّنْيا وَ الدِّينُ لَعْقٌ عَلى اَلْسِنَتِهِمْ يَحوطونَهُ ما دَرَّتْمَعائِشُهُمْ فَاِذا مُحِّصوا بِالْبَلاءِ قَلَّ الدَّيّانونَ؛[۲] به راستى كه مردم بنده دنيا هستند و دين لقلقه زبان آنهاست، تا جايى كه دين وسيله زندگى آنهاست، دين دارند و چون در معرض امتحان قرار گيرند، دينداران كم مى شوند». در زمان امام حسین(علیه السلام) هر چند افراد در ظاهر به رسالت و حقانیت پیامبر گرامی اعتقاد داشتند، ولی با ایستادن در برابر فرزند رسول خدا و بی توجهی به فرامین الهی او به واقع منکر رسالت شدند، این در حالی است صحنه عاشورا و منطق توحیدی و الهی امام حسین(علیه السلام) به خوبی حکایت از التزام به توحید و فرامین نبوی دارد، کما اینکه اهداف نهضت عاشورا از زبان حضرت این چنین بازگو می شود: «إِنّی لَمْ أَخْرُجْ أَشِرًا وَ لا بَطَرًا وَ لا مُفْسِدًا وَ لا ظالِمًا وَ إِنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الاْصْلاحِ فی أُمَّةِ جَدّی (صلی الله عليه وآله وسلم) أُريدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْروفِ وَ أَنْهی عَنِ المُنْكَرِ وَ أَسيرَ بِسيرَةِ جَدّی وَ أَبی عَلِی بْنِ أَبيطالب؛[۳]من از روی خودخواهی و خوشگذرانی و يا بری فساد و ستمگری قيام نكردم، بلكه قيام من بری اصلاح در امّت جدّم می باشد، می خواهم امر به معروف و نهی از منكر كنم و به سيره و روش جدّم و پدرم علی بن ابيطالب (علیه السلام) عمل كنم.»
۳-عاشورا جلوه ای از حق خواهی و اثبات امامت
عاشورا صحنه تلاقی حق و باطل است. عرصه ای است که باطل ظاهر پوشالی خود را از دست می دهد و حق نیز حقانیت خود را به اثبات می رساند، عاشورا عرصه ی اثبات مظلومیت حقیقت و امامت است، اصلی که امام حسین(علیه السلام) برای احیای آن خانواده خود را به مقتلگاه آورد. نقل شده است در نامه ای پس برخورد با سپاه حر، به بزرگان کوفه می نویسد، پس از برشمردن اینکه این جماعت (زمامداران اموی) پیرو شیطانند و حدود الهی را تعطیل کرده و فسادر آشکارساحته و و حلال را حرام و حرام الهی را حلال کرده و بیت المال را با خود بر داشته اند می فرماید: « وَ إِنِّي أَحَقُّ بِهَذَا الْأَمْرِ لِقَرَابَتِي مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و اله)»،[۴]
نکته ها و پیام ها:
۱). توحید باوری و اعتقاد به نبود نباید تنها در مرتبه اندیشه و باور توقف نماید، بلکه می بایست رفتار و کردار انسانها نیز گویای این باور و اعتقاد صحیح باشد.
۲). امام حسین(علیه السلام) در روز عاشورا باور توحیدی را با عملکرد توحیدی تلفیق دادند، و نمونه بارز یک مسلمان کامل را در تمام عرصه های اعتقادی به جهانیان نشان دادند.
پی نوشت ها:
[۱] إقبال الأعمال (ط – القديمة)، ج۱، ص۳۴۱.
[۲]. ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول، ص۲۴۵.
[۳]بحار الأنوار (ط – بيروت) ؛ ج۴۴ ؛ ص۳۲۹.
[۴]. بحار الأنوار (ط – بيروت)، ج۴۴، ص۳۸۲.
