شمول بنده نوازی
- ﴿وَرَحمَتی وَسِعَتْ کُلَّ شّیءٍ﴾[۸۰] ؛ «رحمت من همه چیز را در برگرفته است.»
- کَتَبَ رَبُّکُم عَلَی نَفسِهِ الرَّحمَةَB؛[۸۱] «پروردگارتان [مهرورزی و] رحمت را برخود واجب نموده است.»
- قالَ اَعرابی: یا رَسُولَ اللهِ! مَن یُحاسِبُ الخَلقَ یَومَ القِیامَةِ؟ قالَ: اَللهُ عَزَّوَجَلَّ قالَ: نَجَوْنا وَرَبِّ الکَعْبَةِ. قالَ وَکَیفَ ذاکَ یا اعرابِیُّ؟ قالَ: لأنَّ الکَریمَ إذا قَدَرَ عَفا؛ مردی اعرابی گفت: ای رسول خدا! در روز رستاخیز چه کسی حساب خلق را محاسبه می¬کند؟ فرمود: خدای بلند مرتبه. اعرابی گفت: به پروردگار کعبه سوگند که نجات یافتیم. پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود: ای اعرابی! چگونه چنین است؟ عرض کرد: کریم هر گاه قدرت [بر انتقام] یابد گذشت می¬نماید.[۸۲]»
ای خداوند کریم و دلنواز
ای رحیم و خالق بنده نواز
نیستم ناخوانده¬ای صاحب عطا
آشنایم خود مرا گفتی بیا
گفته بودی شب تو با من رازکن
بی¬نیازا، آمدم در باز کن
بنده نوازترین مولا
در قوم بنی اسرائیل خشکسالی آمد و حضرت موسی علیه السلام مردم را برای دعا و طلب باران به کوه طور فرا خواند. جمع زیادی از مردم، عرفا و حق شناسان درگاه الهی همراه شدند و مشغول دعا گردیدند. اما پس از مدتی طولانی دعا و انابه، قطره آبی از آسمان نبارید. موسی علیه السلام از خداوند سؤال کرد: دلیل عدم استجابت دعای آنان چیست؟ خطاب آمد: در جمع شما، جوان گنهکاری هست که حضور او مانع بالا رفتن دعای شما می¬شود. موسی علیه السلام رو به مردم کرد و فرمود: آن جوان گنهکار که خود هم می¬داند، جمع ما را ترک گوید تا دعاهایمان مستجاب شود. اما کسی بلند نشد. در همین حین، باران شروع به باریدن کرد. موسی علیه السلام عرضه داشت: پروردگارا! آن جوان که هنوز از بین ما بیرون نرفته است؟ خطاب رسید: ای موسی! وقتی تو سخنت را با این جماعت گفتی، آن جوان شرمنده شد و ترسید که در میان جمع سرافکنده شود. ما نمی¬توانیم شرمندگی بنده خود را ببینیم، بنابراین گناهانش را تبدیل به حسنات کردیم و باران را بر شما نازل نمودیم.[۸۳]»
ای کریمی که از خزانة غیب
گبر و ترسا وظیفه خور داری
دوستان را کجا کنی محروم
تو که با دشمنان نظر داری
سنت الهی بنده نوازی - چشم پوشی از گناهان: عن ابی جعفر علیه السلام أنَّهُ قالَ: «ما مِنْ عَبْدٍ یَخْطی خُطُواتٍ فی طاعَةِ اللهِ إِلاّ رَفَعَ اللهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ دَرَجَةً وَحَطَّ عَنْهُ بِها سَیِّئَةً[۸۴]؛ بنده¬ای نیست که در راه فرمان¬برداری از خدا گامهایی بردارد مگر اینکه خداوند در مقابل هر گامی که برمی¬دارد او را درجه¬ای بالا برد و با آن گناهی از او ببخشد.»
- بنده نوازی برای عبرت پذیری: عن ابی عبد الله علیه السلام أنَّهُ قالَ: إنَّ اللهَ وَسَّعَ أرْزاقَ الحُمْقی لِیَعْتَبِرَ العُقَلاءُ أنَّ الدُّنیا لَیسَ یُنالُ مَا فیها بِعَمَلٍ وَلا حِیلَةٍ[۸۵]؛ خداوند روزی مردمان نادان را گسترش می¬بخشد تا خردمندان پند گیرند Cکه روزی در دست خداست] و بدانند که در دنیا چیزی با تلاش و چاره¬اندیشی [بدون خواست پروردگار] به دست نمی¬آید.»
- گذشت هنگام انتقام: عن الصادق علیه السلام أنَّهُ قالَ: «العَفْوُ عِندَ القُدرَةِ مِن سُنَنِ المَرسَلینَ وَاَسْرارِ المُتَّقینَ وَتَفسیرُ العَفوِ أنْ لاتَلزَمَ صاحِبَکَ فیما أجْرَمَ ظاهِراً وَتَنْسی مِنَ الاصلِ ما اُصِبْتَ مِنْهُ باطِناً وتَزید عَلَی الاحسانِ إحساناً وَلَن تَجِدَ إلی ذلکَ سبیلاً إلاّ مَن قَد عَفا الله ُ وغَفَرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ وَزیَّنَهُ بِکِرامَتِهِ وألبَسَهُ مِن نُورِ بَهائِهِ لانَّ العَفوَ وَالغُفرانَ صِفّةٌ مِن صِفاتِ اللهِ تَعَالَی فی أسرارِ أصفیائِهِ[۸۶]؛ گذشت هنگام قدرت از شیوه¬های پیامبران و از رازهای پرهیزگاران است و معنای واقعی گذشت آن است که در ظاهر، کاری را که طرف مقابلت مرتکب شده است به رویش نیاوری [و واکنشی از خود نشان ندهی] و در باطن هر کار خلافی را که از او به تو رسیده فراموش کنی و بر احسان خویش [نسبت به وی] بیافزایی و کسی بر این کار موفق نمی¬شود مگر آن کس که خدا او را مورد عفو خویش قرار می¬دهد و گناهان گذشته¬اش را بر او می¬بخشاید و او را به بزرگی و کرامت خویش مزیّن می¬سازد و از نور خویش بر تنش می¬پوشد؛ زیرا گذشت و بخشش صفتی است از صفات خدای بزرگ که در درون برگزیدگان خود قرار داده است.»
ای پرده پوش معصیت عاصیان تمام
بر درگه تو دیدة امید خاص و عام
کار تو عفو و بخشش و انعام روز و شب شغل تو فضل و رحمت و اکرام صبح و شام
جز معصیت نکرده و خواهم ز تو بهشت
ای خاک بر سر من و این آرزوی خام
[۸۰]. اعراف / ۱۵۶.
[۸۱]. انعام / ۵۴.
[۸۲]. مجموعه ورّام، ج۱، ص۹.
[۸۳]. مصابیح القلوب، ص ۲۱۲.
[۸۴]. مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۵۸.
[۸۵]. فروع کافی، ج ۵، ص۸۲.
[۸۶]. مستدرک الوسائل، ج ۹، ص۵.
