انتخابات سالم در جمهوري اسلامی ایران تابع اصول و ارزش هـاي اخلاقـی بـر آمـده از مـتن فرهنگ دینی و هنجارهاي مورد قبول و اجمـاع ملـی اسـت کـه همـه ارکـان و عناصـر دخیـل در انتخابات خود را ملزم به رعایت آن ها می دانند. اساسی ترین اصولی که سلامت اخلاقی انتخابات را تضمین می کنند عبارتند از:
١. دین محوري و ارزش گرایی اسلامی
در جامعه دینی ما ، چه اکثریت مسلمان و چه اقلیت هاي دینی (مسیحی، زرتشـتی و کلیمـی‌عمیقـاً) گرایش به دین داشته، آموزه ها و ارزش هاي دین را محترم مـی داننـد و همگـی رعایـت معنویـت و احکام دینی را ضروري می شمرند. این گرایش بستر مناسبی را براي رشد ارزش هاي مربوط به اخلاق بندگی فراهم می سازد که تأثیر شگرفی بر اخلاق در حیطه هـاي فـردي و اجتمـاعی خواهـد داشـت. احترام به ارزش هاي مترقی دینی، معنویت خواهی، خشوع و سر سپردگی بـه فرمـان و ارادة الهـی از لوازم اخلاق بندگی مورد تأکید ادیان آسمانی ، به ویژه اسلام است و در این میان آموزه توکل و توجـه به قدرت پروردگار در تمشیت امور و تحقق نتایج، سهم برجسته تری در اخلاق مناسب انتخابـات دارد. همه شرکت کنندگان در انتخابات احترام به این اصل اساسی را تعهد می کنند.
٢. کرامت انسانی و عزت نفس
توجه به ارزش محوری کرامت و عزت نفس انسانی می تواند فضایل اخلاقی مهمی را در عرصه هاي مختلف زندگی فردي و اجتماعی پرورش دهد. در عرصه انتخابات نیز این ارزش از سویی الهام بخـش معامله ناپذیري گوهر پر ارج نفس انسانی به بهاي پست طمع ورزی های مادی است، و از دیگـر سـو منادي شرافت ذاتی همه انسان ها و نفی هر گونه تبعیض و ستم بر آنهاست. تأکید بر این دو پیام آثار اخلاقی پر برکتی در سلامت انتخابات خواهد داشت. مشارکت کنندگان در انتخابات در همـه مراحـل التزام به این ارزش اخلاقی را برخود لازم می شمرند.
احترام و رعایت قوانین انتخاباتی و دقت در حفظ حریم هاي قـانونی نشـانه رشـد یـافتگی سیاسـی و اجتماعی افراد و گروه هاي جامعه است. هرچند نهاد اخلاقی جامعه گاه به نقد اخلاقی مقررات حقوقی و قانونی می نشیند، ولی این تأکید را همواره در مقدمه نقد خود لازم می داند که قوانین مصوب یـک کشور تجلی ارادة مردم و مرجع تعیین وظایف و حقوق همه افراد و نهادها و خلاصه، نـاموس اخلاقـی آن کشور است و بنابراین رعایت حرمت آن بر همگان الزامی است.
٤. وفاي به عهد و امانت داري
یکی از ثمر بخش ترین فضایل اخلاقی در انتخابات امانت داري است که در همه ارکان انتخابـات ـ از مجریان و ناظران گرفته تا انتخاب کنندگان و مردم نقش آفرینی می کند. همـه جریـان هـا و ارکـان انتخاباتی توجه به این مهم را بر خود لازم می دانند که همه مراحل انتخابات امـانتی الهـی و مردمـی است و همگان در پیشگاه خداي متعال و مردم نسبت بـه امنیـت ،صـحت و سـلامت برگـزاري ایـن مراحل مسئول هستند.
٥. احساس تعلق و مسؤولیت جمعی
انتخابات عرصه تجلی مسئولیت و تعهد اجتماعی است و اساساً تداوم و پیشـرفت حیـات اجتمـاعی در گرو شناخت وظایف و مسؤولیت هایی است که هریک از اعضاي جامعه در برابـر خـود و دیگـران بـر عهده دارند. همه ارکان و عناصر دخیل در انتخابات با یاد آوري مسؤولیت خویش در پیشگاه خداونـد و در برابر وجدان خود و ملت می کوشند تا خود را عمیقاً متعلق بـه جامعـه دانسـته ، سرنوشـت جمـع را سرنوشت خود بدانند. این احساس تعلق و مسؤولیت جمعی تأثیر مهمی بر رونق اخـلاق در انتخابـات خواهد داشت.
٦. پاسخ گویی و نقد پذیري
شرح صدر، تحمل مخالف و داشتن روحیه نقد پذیري و پاسخگویی فضیلتی است که می تواند ضریب تخلف و اشتباه مشارکان در قدرت را کاهش دهد و در تلطیف اخلاقی فضاي حاکم بر مراحل مختلـف انتخابات بسیار نقش آفرین است. همه شرکت کنندگان در انتخابات با پرورش این روحیه در خود، نقـدهاي خیر خواهانه را پذیرا هستند و در همه مراحل خود را در مقابل قانون، آیین نامه هـاي انتخابـاتی، مراجع رسمی، وجدان جمعی و افکار عمومی پاسخ گو می دانند.
٧. صداقت و راستی
صداقت و یک رویی در اندیشه ، گفتار و رفتار ارکان انتخابات نقش آشکاري در ایجاد روحیـه اعتمـاد، امید و نشاط در افراد و گروه هاي اجتماعی دارد و مهم تر این که زمینه را براي تصمیم گیري مبتنـی بر حقایق هموار می سازد. همه مشارکت کنندگان با رعایت این اصل بنیادین اخلاقی سلامت هر چـه تمام تر انتخابات را تضمین خواهند کرد.
٨. وفاق و اعتماد اجتماعی
همدلی و همراهی عناصر و ارکان دخیل در انتخابات ضامن تقویت وفاق و اعتمـاد متقابـل آنـان مـی گردد که به نوبه خود ارزشی بنیادین محسوب می شود و عامل مهمی بـراي رشـد فرهنـگ اخلاقـی تعامل و مشارکت جمعی است. شرکت کنندگان با پرهیز از همه زمینه هـاي بـد گمـانی و تفرقـه، بـر ضرورت انسجام و اتحاد ملی براي پیشبرد اهداف مقدس انتخاباتی تأکید می کننـد و از ایـن رهگـذر، سلامت اخلاقی انتخابات را تعهد می نمایند.
٩. حق محوري و انصاف
انصاف را می توان به این قاعدة عام اخلاقی مورد توافق همه مکاتب اخلاقی تفسیر کرد که «هر چه را براي خود می پسندي براي دیگران بپسند و هرچه را براي خود نمی پسندي براي دیگران مپسند. » واضح است که اگر چنین قاعده اي به انضمام روحیه تسلیم در برابر حقیقت، سرلوحه اندیشـه و رفتـار مشارکت کنندگان باشد بسیاري از فضایل ایمنی بخش و انسجام آفرین انتخاباتی تضمین خواهد شد . به ویژه که کار برد این قاعده در مواردي که قوانین و ضوابط حقوقی ابهامات و نارسایی هـایی دارنـد، راهنماي اندیشه و عمل ارکان مرتبط با انتخابات بوده، مانع از تعبیر و تفسـیرهاي خـود خواهانـه مـی گردد.
حضور مسئولانه در عرصه سرنوشت جمعی وظیفه اي اخلاقی ـ اجتماعی است که بستر پویایی، نشاط و امیدواری مردمی را در حفظ و تداوم یک جامعه سالم فراهم می سازد. و انتخابات پرشور و مسؤولانه یکی از این عرصه ها است. شرکت کنندگان در انتخابات بـا مـنش و روش اخلاقـی خـویش، تقویـت زمینه هاي حضور و مشارکت همه اقشار و گروه هاي مختلف را موجب می شوند.
١١. همبستگی، استقال و اقتدار ملی
حفظ همبستگی، استقلال و اقتدار ملی ضامن تداوم اجتماع ملی و نظام سیاسی کشور اسـت. شـرکت کنندگان در انتخابات با توجه کامل به این مهم در عرصه فعالیت هاي انتخاباتی، حراسـت از تمامیـت ارضی کشور و استقلال آن از نفوذ بیگانگان را در کنـار حفـظ حرمـت و کرامـت گـروه هـاي متنـوع فرهنگی و پاره فرهنگ هاي زبانی، صنفی و قومی و مانند آن همواره مورد نظر داشته، مسئولیت خود را در تقویت این بنیادهاي اقتدار ملی به انجام می رسانند.
١٢. پاکدستی و پرهیزکاري مالی
تقوی و پرهیزکاری نقطه عزیمت همه ارزش هاي اخلاقی، و تقواي مالی عـالی تـرین نشـانه رعایـت تقوي در عرصه انتخابات است. مشارکت کنندگان در انتخابات در همه مراحل، با التزام بـه ایـن ارزش متعالی به ترویج فرهنگ اخلاقی تقوي در جامعه کمک می کنند و به آسیب هاي فراوان اخلاقی کـه در مسائل مالی انتخابات امکان بروز می یابند، مجال بروز نخواهند داد.
١٣. احترام به منافع ملی و مصالح اسلامی
دور اندیشی و آینده نگري از شایستگی هاي اخلاقی لازم براي یک انتخابات سـالم و سرنوشـت سـاز است و نشانه این شایستگی در احترام ارکان و عناصر مرتبط با انتخابات به منافع ملی و مصـالح کلـی جامعه اسلامی آشکار می شود. از این رو همه شرکت کنندگان در انتخابات با حزم و دور اندیشی خود، به منافع ملی و مصالح اسلامی احترام گذاشته، مسیري ثمر بخش و روبه رشـد را فـرا روي انتخابـات کشور هموار خواهند ساخت.
١٤. رشد و تعالی فرهنگ مناسب سیاسی _ اجتماعی
نقش آفرینی صحیح در انتخابات سالم عرصه تربیت سیاسی و تمرین فرهنـگ پـذیری و ادارة جمعـی امور جامعه است. به این منظور، شرکت کنندگان در انتخابات رشد و تعالی فرهنگ مناسـب سیاسـی ـ اجتماعی را به عنوان یک وظیفه و اصل اخلاقی، مد نظر می گیرند و در همه مراحـل و زمینـه هـاي مربوط به انتخابات، تربیت سیاسی ـ اجتماعی جامعه را نتیجه ای گرانقدر می دانند و به رشـد و تعـالی آن کمک می کنند.
