آیتالله حسینعلی‌منتظری؛ قائم مقام رهبری در زمان امام خمینی که عزل می‌شود
آیتالله حسینعلی منتظری،شاگرد برجسته‌ی حضرت امام بود تا جایی که امام در وصیت‌نامه‌ی ۲۹ دی ماه ۵۸ وی را وصی خودشان در همه‌ی امور تعیین کردند. از مراجع تقلید تأثیرگذار در روند انقلاب است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ریاست مجلس خبرگان قانون اساسی رسید و اصل ولایت فقیه به پیشنهاد او وارد قانون اساسی شد.
منتظری که در سال ۱۳۶۲ از سوی مجلس خبرگان رهبری به قائم‌مقامی ولی‌فقیه انتخاب شده بود در فروردین ۱۳۶۸، توسط امام خمینی از قائم مقامی رهبری عزل شد.
فرزند ارشد آیتالله منتظری، شهید محمد منتظری، از روحانیون مبارز و انقلابی بود که در انفجار دفتر حزب جمهوری در ۷ تیر سال ۱۳۶۰ به همراه شهيد بهشتی و بسياری ديگر از نمايندگان مجلس، وزيران و مسئولان بلندپايه كشور به شهادت رسيد.
در دوران انقلاب، آیت الله منتظری از رهبران روحانی مهمی بود که نقشی عمده در ترویج مرجعیت و رهبری امام خمینی (ره) داشت و بارها به سبب فعالیت‌های سیاسی خود به زندان افتاد و شکنجه شد و مدت درازی را نیز در تبعید گذراند.
پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، آیتالله منتظری رئیس مجلس خبرگان قانون اساسی شد. وی تدریس نظریه ولایت‌فقیه را در درس خارج خود گنجاند و چهار جلد کتاب تحت نام “ولایت‌فقیه” منتشر نمود.
شروع اختلاف آقای منتظری با انقلاب
دو علت عمده را می‌توان منشأ اختلاف انقلاب با آقای منتظری دانست یکی ماجرای مهدی هاشمی برادر داماد آقای منتظری بود و دوم نزدیک شدن سازمان منافقین انقلاب اسلامی به بیت آقای منتظری که گاهی مردم حرف‌های منافقین را در صحبت‌های آقای منتظری می‌شنیدند.
با گذشت زمان، برخی مواضع و عملکردهای آیت‌الله‌منتظری از جمله حمایت وی از باند مهدی هاشمی باعث ایجاد فاصله بین وی و مبانی نظام و انقلاب و شخص امام (ره) شده و ارشادات و تذکرات رهبری فقید انقلاب سودی نبخشید. لذا در تاریخ ۶ فروردین‌ماه سال ۱۳۶۸، توسط حضرت امام (ره) از سمت قائم‌مقامی رهبری عزل شد.
وی در سال‌های بعد از رحلت امام (ره) نیز بر مواضع قبلی خود ماند به طوری که در حوادث بعد از انتخابات سال ۸۸ به جهت برخی حمایت‌های خود از آشوبگران به عنوان پدر روحانی جنبش سبز شناخته شد. آیتالله منتظری سرانجام در تاریخ ۲۹ آذرماه سال ۱۳۸۸ به دلیل کهولت سن درگذشت.
ماجرای مهدی هاشمی
مهدی هاشمی برادر داماد آقای منتظری بود که عضو اطلاعات سپاه پس از انقلاب بود. وی از زمان شاه متهم به دست داشتن در پرونده‌ی قتل آیت‌الله‌شمس‌آبادی یکی از روحانیون اصفهان بود.
آیت‌الله‌منتظری با اصرار بر اینکه مهدی، مرد پاکی است، به بی‌گناهی او اعتقاد داشت.
مهدی هاشمی بعدها در بازداشت به قتل آیت‌الله‌شمس‌آبادی اعتراف کرد.
تذکرات امام به آقای منتظری و عزل وی در نامه‌ی ۶ فروردین ۶۸
امام از پیام تیرماه ۶۲ شروع به تذکراتی به آقای منتظری کردند :” … باید بدانید که تبهکاران و جنایت‌پیشگان بیش از هر کسی چشم به بیت شما دوخته‌اند …”
تا اینکه ایشان در سال ۶۸ نامه‌ی ۶ فروردین را نوشتند و آقای منتظری را از سمت قائم‌مقام رهبری عزل کردند.
و در نهایت نامه عدم صلاحیت وی از سوی امام خمینی (ره) صادر می‌شود:
موضوع نامه : “عدم صلاحیت برای تصدی رهبری نظام جمهوری اسلامی”
مخاطب: منتظری، حسینعلی
بسم الله الرحمن الرحیم
جناب آقای منتظری
با دلی پر خون و قلبی شکسته چند کلمه‌ای برایتان می‌نویسم تا مردم روزی در جریان امر قرار گیرند. شما در نامه اخیرتان نوشته‌اید که نظر تو را شرعاً بر نظر خود مقدم می‌دانم؛ خدا را در نظر می‌گیرم و مسائلی را گوشزد می‌کنم. از آنجا که روشن شده است که شما این کشور و انقلاب اسلامی عزیز مردم مسلمان ایران را پس از من به دست لیبرال‌ها و از کانال آنها به منافقین می‌سپارید، صلاحیت و مشروعیت رهبری آینده نظام را از دست داده‌اید. شما در اکثر نامه‌ها و صحبت‌ها و موضع گیری هایتان نشان دادید که معتقدید لیبرال‌ها و منافقین باید بر کشور حکومت کنند. به قدری مطالبی که می‌گفتید دیکته شده منافقین بود که من فایده‌ای برای جواب به آنها نمی‌دیدم. مثلاً در همین دفاعیه شما از منافقین تعداد بسیار معدودی که در جنگ مسلحانه علیه اسلام و انقلاب محکوم به اعدام شده بودند را منافقین از دهان و قلم شما به آلاف و الوف رساندند و می‌بینید که چه خدمت ارزنده‌ای به استکبار کرده‌اید. در مسئله مهدی هاشمیِ قاتل، شما او را از همه متدینین متدین‌تر می‌دانستید و با اینکه برایتان ثابت شده بود که او قاتل است مرتب پیغام می‌دادید که او را نکشید. از قضایای مثلِ قضیه مهدی هاشمی که بسیار است و من حالِ بازگو کردن تمامی آنها را ندارم…..
والله قسم، من از ابتدا با انتخاب شما مخالف بودم، ولی در آن وقت شما را ساده‌لوح می‌دانستم که مدیر و مدبر نبودید ولی شخصی بودید تحصیل‌کرده که مفید برای حوزه‌های علمیه بودید و اگر این‌گونه کارهاتان را ادامه دهید مسلماً تکلیف دیگری دارم و می‌دانید که از تکلیف خود سرپیچی نمی‌کنم. والله قسم، من با نخست‌وزیری بازرگان مخالف بودم ولی او را هم آدم خوبی می‌دانستم. والله قسم، من رأی به ریاست جمهوری بنی صدر ندادم و در تمام موارد نظر دوستان را پذیرفتم.
ـ البته نامه‌ی ۶ فروردین در سال ۷۶ به صحیفه‌ی حضرت امام زمینه گشت و بالاخره عزل ایشان از طرف حضرت امام بر کسی مخفی نیست.
حصر خانگی آقای منتظری در سال ۷۶
حصر خانگی آیت‌الله‌منتظری
سخنرانی آیت‌الله‌منتظری در ۱۳ رجب سال ۱۳۷۶ كه حاوى شدیدترین توهین‌ها و تعرضات به جایگاه رفیع ولایت فقیه بود درحالى صورت می‌گرفت كه وى خود به عنوان یكى از تئوریسین‌های اصلى اصل ولایت فقیه شناخته می‌شد. سخنرانى مذكور آیت الله منتظرى كه در ۱۳ رجب سال ۷۶ منعقد شد، فضاى سیاسى كشور را تحت تأثیر خود قرار داده و باعث بروز واكنش های گستردهای در میان مردم و به ویژه طلاب، علما و روحانیون سراسر کشور در جهت محکوم کردن آن شد.
به دنبال این اعتراضات شورای عالی امنیت ملی دولت اصلاحات به ریاست سید محمد خاتمی، رئیس جمهور وقت، تشکیل جلسه داد. جلسهای که به منظور محدودتر شدن ارتباطات آیت‌الله‌منتظری به دلیل اقدامات غیر قانونی و تحریکآمیز وی و نیز به خاطر مصالح شخصی ایشان، حصر وی را تا سال ۱۳۸۱ به تصویب رساند.
با تصمیم شوراى عالى امنیت ملى، حسینیه محل سخنرانی و درس‌آیت‌الله‌منتظری تعطیل و از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۱ به مدت ۵ سال رفت و آمد به منزل ایشان به خویشاوندان و علما محدود شد و وى عملاً در حصر قرار گرفت.
البته این حصر بیشتر به دلیل ایجاد مانع براى رفت و آمد چهره‌های سیاسى و برخى مسئولان دولتى یا نمایندگان مجلس به بیت آیت‌الله‌منتظرى صورت گرفت و محدودیتى براى سایر علما و خانواده و شاگردان وى به وجود نمی‌آورد. تا جایى كه آیت‌الله‌منتظرى در تمام این دوران به كار علمى، دیدار عمومى، سخنرانى، انتشار کتاب، انجام مصاحبههای متعدد حضوری و مکتوب با خبرگزاری‌های داخلی و خارجی از جمله BBC و دویچه‌وله و … پرداخت.
درس‌های او به طور كاملاً آزادانه با حضور شاگردانش برقرار بود و مردم از نجف‌آباد به دیدار او می‌رفتند. در عیدهای اسلامی مطابق رسم علما، جلوس كرده و سخنرانی می‌نمود و مراسم می‌گرفت. تابستان‌ها به ویلاى اختصاصى خود در روستاهاى خوش آب و هواى قم می‌رفت و از همه آن چه كه یک مرجع تقلید بهرهمند بود دسترسى داشت. دسترسی‌های رسانه‌ای او از جمله سایت اینترنتى نیز به طور فعالانه برقرار بود تا جایی كه سایت اینترنتى وى یكى از فعال‌ترین سایت‌های اینترنتى مراجع تقلید بود.
اتمام حصر آیت الله منتظری به دستور رهبر انقلاب
حصر خانگی آیت‌الله‌منتظرى که به دلیل جلوگیرى از شکل‌گیری بستر تشنّج و نزاع سیاسى به واسطه اظهارات نسنجیده و احساسى وى صورت گرفته بود؛ به واسطه بیمارى آیت‌الله‌منتظرى و با نظر مقام معظم رهبرى در بهمن ماه سال ۱۳۸۱ پایان یافت.