ای نام تو بهترین سرآغاز بی نام تو، نامه کِی کنم باز؟
قبل از اینکه سراغ بحث امروزمان برویم، از آنجا که امروز، سالروز وفات همسر وفادار پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه) حضرت خدیجه؟عها؟ می‌‌باشد، بیایید شادی روح این بزرگ‌زن آسمانی صلواتی هدیه دهیم.
«ٱللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم»
بحث امروز را با یک جمله سنگین شروع می‌شود؛ جمله‌ای که نیازمند توجه و تمرکز بالایی است.
این جمله سنگین و البته محتاج به تمرکز بالا این است: «اطاعت بدون شرط، همان بندگی است».
شاید برایتان سؤال شده باشد که این جمله «اطاعت بدون شرط، همان بندگی است.» به چه معناست؟!
همانطور که می‌دانید از عبودیت و بندگی، دو معنا می‌‌توان برداشت کرد:
۱. اطاعت الهی
اولین معنا، همان معنای رایج است؛ یعنی تقدیس و بزرگداشت روحی و قلبی کسی که او را دارای نیروهای مافوق عالم طبیعت می‌‌دانیم؛ یعنی همان خدای متعال. این معنا همان مفهومی است که از پرستش خدا در ذهن داریم.
۲. اطاعت دیگران
مفهوم دیگری از عبودیت و بندگی نیز وجود دارد که در فارسی به «اطاعت» مشهور است. اطاعت از دیگران به صورت مستقل و بی‌‌قید و شرط، عبادت و بندگی آن شخص است. حال این معبود چه یک قدرت سیاسی و مذهبی باشد، چه تمایلات نفسانی انسان. هر چه باشد، اطاعت از او پرستشِ اوست، یا همانطور که گفتیم: «اطاعت بدون شرط، همان بندگی است».
حالا سؤال دوم را باید جواب بدهیم که:
اطاعت بدون شرط به چه معناست؟
اطاعت بدون شرط، یعنی چشم‌‌‌بسته حرف دیگران را بپذیریم؛ یعنی پذیرش حرف دیگران، بدون هیچ چون و چرایی؛ حتی اگر گناه باشد!
وجود نازنین امام صادق(علیه السلام) در این باره میفرمایند: «مَنْ أَطَاعَ رَجُلًا فِی مَعْصِیَه اللَّهِ فَقَدْ عَبَدَهُ»؛ شخصی که در معصیت خدا از کسی اطاعت کند، هر آينه او را بندگى كرده است.[۱]
این روایت یعنی چه؟ یعنی «اطاعت بدون شرط، همان بندگی است».
خب برویم سراغ محور روزانه بحثمان. آیه مورد نظر ما آیه ۳۱ سوره توبه است. خداوند میفرماید:
«ٱتَّخَذُوٓاْ أَحۡبَارَهُمۡ وَرُهۡبَٰنَهُمۡ أَرۡبَابٗا مِّن دُونِ ٱللَّهِ وَٱلۡمَسِيحَ ٱبۡنَ مَرۡيَمَ وَمَآ أُمِرُوٓاْ إِلَّا لِيَعۡبُدُوٓاْ إِلَٰهٗا وَٰحِدٗاۖ لَّآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۚ سُبۡحَٰنَهُۥ عَمَّا يُشۡرِكُونَ»
(اهل كتاب) دانشمندان و راهبانِ خود و مسيح فرزند مريم را به جاى خداوند به خدایى گرفتند، درحالى‌‌كه دستور نداشتند جز خداى يكتا را كه معبودى جز او نيست بپرستند. خداوند از هر چه براى او شريك مى‌پندارند، منزّه است.
خداوند در این آیه میفرماید: هیچکس جز خدا را نباید پرستید و اطاعت محض فقط از آنِ خداست؛ اما اهل کتاب رفتار متفاوتی داشتند و با اینکه میدانستند علمایشان برخلاف سخن خدا حرف می‌زنند، باز هم از روی تعصبات گروهی و… اطاعتشان میکردند.
دوستان! همانطور که می‌دانید، ما دو نوع شرک داریم: ۱. شرک عقیده‌‌‌ای؛ ۲. شرک عملی (که موضوع بحث امروز ماست).
برای اینکه کمی بهتر بحث را بفهمیم، بیایید سَری به تاریخ بزنیم و ببینیم چه اتفاقی در زمان رسول مهربانی‌‌ها(صلی الله علیه) افتاده است.
حاتم طائی که همه شما او را می‌‌شناسید، پسری داشت به نام «عَدیّ». عدیّ‌بن‌حاتم میگوید: نزد رسول‌خدا(صلی الله علیه) آمدم درحالی‌که صلیبی از طلا به گردنم بود. حضرت به من فرمودند: «ای عدی! این را از گردنت بردار!» و بعد حضرت، آیه ۳۱ سوره توبه را خواندند که «ٱتَّخَذُوٓاْ أَحۡبَارَهُمۡ وَرُهۡبَٰنَهُمۡ أَرۡبَابٗا». عدی‌‌بن‌‌حاتم میگوید: من صلیب را درآوردم و به حضرت عرض کردم: یا رسول‌‌الله! ما آنان را نمی‌پرستیم! حضرت فرمودند: «مگر آنها، آن چیزهایی که خداوند حلال کرده، تحریم نمی‌‌کنند و شما نیز همان‌‌ها را تحریم نمی‌‌کنید؟! یا آنچه را خدا حرام کرده، آنها حلال نمی‌‌دانند و شما نیز حلال نمی‌‌دانید؟!»
به زبان خودمان، یعنی هرچه آنها حلال یا حرام میدانستند، بقیه هم می‌‌پذیرفتند؛ هرچند خلاف نظر خدای متعال بود!
عدی‌‌بن‌‌حاتم عرض کرد: بله، همین‌طور است. به همین دلیل، حضرت فرمودند: «عبادت ایشان این‌گونه است».[۲]
یعنی شما به این شکل از آنها اطاعت می‌‌کنید و این «اطاعت بدون شرط، همان بندگی است».
دلیل این موضوع هم بسیار روشن است؛ چراکه قانون‌گذارى مخصوص خداست و هیچکس جز او حق ندارد چیزى را براى مردم حلال یا حرام کند. بنابراین اگر کسى اقدام به قانون‌گذارى بر ضد قوانین الهى کند و شخص دیگری آن را به رسمیت بشناسد و بدون چون‌‌وچرا بپذیرد، آن شخص مقام خدایی را براى غیرخدا قائل شده و این همان شرک عملى است؛ یعنی تفسیری از آیه ۳۱ سوره توبه که میفرماید:
«ٱتَّخَذُوٓاْ أَحۡبَارَهُمۡ وَرُهۡبَٰنَهُمۡ أَرۡبَابٗا مِّن دُونِ ٱللَّهِ وَٱلۡمَسِيحَ ٱبۡنَ مَرۡيَمَ وَمَآ أُمِرُوٓاْ إِلَّا لِيَعۡبُدُوٓاْ إِلَٰهٗا وَٰحِدٗاۖ لَّآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۚ سُبۡحَٰنَهُۥ عَمَّا يُشۡرِكُونَ»
شاید کسی بگوید: «خب این‌‌ها که علمای خود را عبادت و بندگی نمی‌‌کردند؛ چرا این‌طور می‌‌گویید؟» وجود نازنین امام باقر(علیه السلام) پاسخ این شخص را می‌‌دهد. حضرت میفرمایند: «وَ اللَّهِ مَا صَامُوا لَهُمْ وَ لَا صَلَّوْا لَهُمْ»؛ قسم به خدا برای آنان نماز نخواندند و روزه نگرفتند، «وَ لَکِنْ أَحَلُّوا لَهُمْ حَرَاماً وَ حَرَّمُوا عَلَیْهِمْ حَلَالًا»؛ بلکه کار حرامی را برای آنان حلال، و حلالی را حرام دانستند، «فَاتَّبَعُوهُمْ»؛ پس از آنان پیروی کردند.[۳]
قبلاً هم گفتیم که امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «مَنْ أَطَاعَ رَجُلًا فِی مَعْصِیَه اللَّهِ َفقَدْ عَبَدَهُ»؛ شخصی که در معصیت خدا از کسی اطاعت کند، هرآينه او را بندگى كرده است.[۴] یعنی چه؟ یعنی همان «اطاعت بدون شرط، همان بندگی است».
روز اول گفتیم که می‌خواهیم از کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» از مقام معظم رهبری(حفظه الله) صحبت کنیم. حضرت آقا درباره این موضوع امروز ما میفرمایند:
اگر آن کسی که سخن میگوید و شش‌دانگ حواس و مشاعر تو را به طرف خود جذب کرده است، از زبان خدا سخن میگوید… داری عبادت خدا می‌‌کنی: «وَ إنْ كانَ النّاطِقُ ينطِقُ عَن لِسانِ ابليسَ فَقَد عَبَدَ ابليسَ». اما اگر چنانچه آن گوینده دارد از زبان شیطان سخن میگوید… برخلاف منطق و فلسفۀ فکر الهی دارد بحث می‌‌کند و حرف می‌‌زند و تو مذعنانه و معترفانه داری گوش می‌‌کنی، در همان حال مشغول عبادت و اطاعت ابلیسی.
ایشان در ادامه میفرمایند:
همۀ انبیا آمدند تا مردم را موحد کنند. موحد کنند یعنی چه؟ یعنی زنجیر اطاعت غیرخدا را از دست و گردن آنها باز کنند.[۵]
یعنی اطاعت بدون شرط، ممنوع است. البته این اطاعت بی‌‌چون و چرا برای ما نیز اتفاق افتاده و متأسفانه در بسیاری اوقات ما نیز همان کاری را می‌‌کنیم که اهل کتاب میکردند. شاید بپرسید کجا؟ در پاسخ باید بگویم که در همین امور روزمره خودمان؛ از مباحث سیاسی گرفته تا محتواهای فضای مجازی. برخی افراد همه‌‌‌جوره مطیع حزب سیاسی خودشان هستند و کاری به حق یا باطل بودن امر ندارند! برخی افراد مطیع فلان سِلِبریتی هستند و هرچه او میگوید را چشم‌‌‌بسته می‌‌پذیرند! برخی فضای مجازی را حق می‌دانند و آن را پیروی می‌‌کنند! این افراد نمی‌‌دانند که با همین کارها هم در حال اطاعت و بندگی دیگرانند و مصداق آیه ۳۱ سوره توبه.
جلسه امروز ما پیرامون آیه ۳۱ سوره توبه بود که خداوند میفرماید: «ٱتَّخَذُوٓاْ أَحۡبَارَهُمۡ وَرُهۡبَٰنَهُمۡ أَرۡبَابٗا مِّن دُونِ ٱللَّهِ». به همین دلیل جلسه را با یک جمله خاص شروع کردیم: «اطاعت بدون شرط، همان بندگی است». در ادامه گفتیم که وجود نازنین امام صادق(علیه السلام) در این باره میفرمایند: «شخصی که در معصیت خدا از کسی اطاعت کند، هر آينه او را بندگى كرده است».[۶] در پایان هم گفتیم که حضرت آقا میفرمایند:
همۀ انبیا آمدند تا مردم را موحد کنند. موحد کنند یعنی چه؟ یعنی زنجیر اطاعت غیرخدا را از دست و گردن آنها باز کنند.
با توجه به موضوع بحث امروز، لطف کنید و به فضای مجازی داخل گوشی‌تان مراجعه کنید و کانال‌ها یا صفحاتی را که زبان شیطان هستند و البته خدای ناکرده شما گوش به فرمان آنها بوده‌اید، پاک کنید.
بارالها! به حق اهلبیت(علیهم السلام) و قرآن، با اطاعت خالصانه خودت، بندگی دیگران را از ما دور بفرما؛ الهی آمین!
پروردگارا! به رهبر عزیزتر از جان ما، امام خامنه‌ای(حفظه الله) سلامتی و طول عمر باعزت عنایت بفرما؛ الهی آمین!
شادی دل خوبان عالم، خصوصاً حضرت خدیجه(علیها السلام) بلند صلوات بفرستید.
«ٱللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم»
[۱]. برازش و همکاران، تفسیر اهلبیت(علیهم السلام)، ج۶، ص۱۱۸؛ کلینی، الكافي، ج۲، ص۳۹۸.
[۲]. برازش و همکاران، تفسیر اهلبیت(علیهم السلام)، ج۶، ص۱۱۸؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج۹، ص۹۸.
[۳]. برازش و همکاران، تفسیر اهلبیت(علیهم السلام)، ج۶، ص۱۱۶؛ کلینی، الکافی، ج۱، ص۵۳.
[۴]. برازش و همکاران، تفسیر اهلبیت(علیهم السلام)، ج۶، ص۱۱۸؛ کلینی، الكافي، ج۲، ص۳۹۸.
[۵]. طرح کلی اندیشه اسلامی، جلسه یازدهم، دسترسی در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=45461
[۶]. برازش و همکاران، تفسیر اهلبیت(علیهم السلام)، ج۶، ص۱۱۸؛ کلینی، الكافي، ج۲، ص۳۹۸.
