بسم الله الرحمٰن الرحیم
کربلا، درسگاھی است که برای بشریت درس انسانیت داد و ھر صاحب فکر را جلوی عظمت خودش به سجده نشاند۔ تعلیمات عاشورا برای ھر انسان سرمایهای جاودانه است، به ھمین سبب باید ما آن تعلیمات را یاد بگیریم تا نام ما از محبان حقیقی امام حسین(علیه السلام) ثبت بشود۔ با ھمین غرض در این نوشتار بعضی از تعلیمات امام حسین(علیه السلام) ذکر میشود:
۱۔ حریت و آزادی
یکی از درسهای مهم نهضت کربلا برای همه انسانها این بود که تن به هیچ گونه خواری ندهند و تسلیم ستم هیچ ستمگری نشوند. در این باره امام حسین فرمود: «مَوتٌ فی عزٍّ خیرٌ مِن حیاةٍ فی ذُلٍّ؛[۱] مرگ با عزت بهتر از زندگی ذلیلانه است»، و بیعت با ظالم و ستمگر را قبول نکرد و فرمود « لا و اللّه لا اعطيهم بيدى اعطاء الذليل، و لا اقرّ اقرار العبيد[۲]؛ هرگز دست ذلّت به شما نمیدهم و هم چون بردهها تسلیم شما نمیشوم»
در کربلا وقتی آن حضرت را بین مرگ و بیعت با ستمگری چون یزید مخیّر ساختند، فرمود: «ألا و إنّ الدّعىّ بن الدّعىّ قد ركز بين اثنتين بين الذلة و السلة، هيهات منّا الذلة[۳]؛ این گروه ستم پیشه مرا به انتخاب یکی از دو چیز یعنی جنگ و پذیرش ذلت مجبور کردند. امّا محال است که من به ذلّت تن دهم»
۲۔ امر بالمعروف و نھی عن المنکر
امام حسین(علیه السلام) ضمن تبیین این حقیقت که حاکمیّت یزید بزرگترین منکر اجتماعی است و در چنین اوضاعی وظیفه انسان آزاده و با تقوا امر به معروف و نهی از منکر است، لذا امر بالمعروف و نھی عن المنکر پیام مھم نھضت عاشورا است۔ در این باره با برادر خود ابو حنیفه این چنین فرمود: «أَنِّي لَمْ أَخْرُجْ أَشِراً وَ لَا بَطِراً وَ لَا مُفْسِداً وَ لَا ظَالِماً وَ إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِي أُمَّةِ جَدِّي(ص) أُرِيدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أَسِيرَ بِسِيرَةِ جَدِّي وَ أَبِيعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب؛[۴] [بدانید] من برای سرکشی و خوشگذرانی و فساد و ستم [از مدینه به سوی کربلا[ خارج نشدم؛ بلکه فقط برای دنبال کردن اصلاح امّت جدّم [قیام کردم و[ خارج شدم و تصمیم گرفته ام که امر به معروف و نهی از منکر نمایم و سیره جدّم و پدرم علی بن ابی طالب علیه السلام را دنبال نمایم»
بر این اساس یکی از درسهای مهمّ عاشورا ضرورت احیای دو تکلیف بزرگ الهی، یعنی امر به معروف و نهی از منکر، است. امام حسین(علیه السلام)، در عصر عاشور این فریضه الھی عمل کرد و به ما پیام داد که برای استقامت جامعه انسانی باید امر بالمعروف و نهی عن المنکر کردن، تلقین به واجبات، نھی از محرمات، قیام برای عدل و انصاف، سرنگون کردن ظلم و استبداد برای ھر انسانی که روی زمین ھر جایی که باشد لازم و ضروری است.
۳۔ تسلیم و رضا
یکی مراتب عالی ایمان، راضی بودن بر قضا و قدر الھی است۔ راضی بودن، از نشانهھای عشق و علاقه به خداوند متعال است۔
کربلا، نمونه کامل از تسلیم و رضا است، امام حسین(علیه السلام) در راه کوفه وقتی با فرزدق ملاقات کرد فرمود: «ان نزل القضاء بما نحب فنحمد الله علی نعمائه و هو المستعان علی اداء الشکر و ان حال القضاء دون الرجاء فلم یتعد ( فلم یبعد ) من کان الحق نیته و التقوی سریرته؛[۵] اگر جریان قضا و قدر موافق آرزوی ما در آمد خدا را سپاس می گوئیم و از او برای ادای شکر کمک میخواهیم و اگر بر عکس، بر خلاف آنچه ما آرزو می کنیم جریان یافت، باز هم آنکه قصد و هدفی جز حق و حقیقت ندارد و سرشتش سرشت تقوا است، از هر غرض و مرضی پاک است. زیان نکرده ( و یا دور نشده ) است (پس بهرحال هر چه پیش آید خیر است و شر نیست)
او قبل از شھادتش با گذاشتن پیشانی خود روی خاک، رضا و تسلیم خود را دربرابر قضا و قدر الھی با این کلمات اثبات کرد۔ فرمود: «إلهي رضاً بِقضائکَ تَسليماً لِأمرِکَ لا معبودَ سِواک يا غياثَ المُستغيثينَ خشنود به قضاي تو و تسليم امر و فرمانت هستم و معبودي غير تو نيست، اي فرياد رس فرياد جويان!»
البته به یاد سپرد که مدعی شدن بر صبر و رضا خیلی آسان است، و خود را صابر و تسلیم به حق جلوه دادن خیلی آسان است اما در حین عمل استقامت داشتن فقط برای امام حسین(علیه السلام) و محبان حقیقی او ممکن است۔
۴۔ اخلاص
گوهر کمیاب و گرانبهای اخلاص، پیام دیگری از عاشورا است. اخلاص مهمترین عامل ماندگاری نهضت عاشورا در طول قرون و عصرها است. خداوند، وعده فرموده که عمل مخلصان و تلاش مخلصانه را تباه نکند و اجر دنیوی و اخروی آنان را کامل عطا کند.
انگیزه اخلاص، حرکت آفرین عاشورا بود هیچ عاملی نتوانست امام حسین (علیه السلام) و یارانش را از ادامه راه تا رسیدن به شهادت باز دارد. در این حرکت خالصانه، ناخالصان تصفیه شدند تا حاضران در عاشورا، همه یکدست و خالص باشند۔ خلوص را فقط خدا میتواند تشخیص بدھد و بنده مخلص خداوند به فکر خدا ھست و قربان کردن جان خود را در راه او خیلی آسان و کار ساده میداند۔
درس عاشورا این است که هدف و انگیزه را در عملی خالص سازیم و بدانیم که از دیدگاه خدا، عمل خالص محو و نابود نمیشود.
همچنان که نهضت عاشورا با گذشت زمان نه تنها کهنه فراموش نشد، که روز به روز بر جلوه و جاذبه آن افزوده گشت و این به برکت عنصر خلوص بود.
۵۔ حجاب و عفت
کرامت و بزرگی یک زن در عفت و پاکی او نھفته است و حجات، بھترین شئ است برای محفوظ کردن عفت و پاکدامنی یک زن و مانع شدن جامعه از گرفتاری رذائل اخلاقی۔ امام حسین(علیه السلام)، حضرت زینب(سلام الله علیھا) و خانواده پاکش در نھضت کربلا با عمل و زبان خودشان بر حجاب تاکید زیادی کردند۔
در تاریخ عاشورا، نمونهھای زیادی از عفت و پاکدامنی میتوان دید اما افسوس! وقتی ما به جامعه ما نگاه میکنیم، میبینیم که حجاب خواتین و زنان ما از حجاب خواتین کربلا خیلی تفاوت دارد، یعنی درسی که باید از تاریخ کربلا بگیریم و زندگیمان را به سعادت برسانیم، نگرفتیم۔
نتیجه:
مقصد قیام امام حسین(علیه السلام)، اختیار کردن راه و روش صحیح زندگی است و اگر این راه و روش در عمل نباشد فردای قیامت به امام حسین(علیه السلام) چه باید جواب داد۔
منابع:
[۱] محمد باقر مجلسى، بحار الانوار، دار إحياء التراث العربي، ج۴۴،ص۱۹۲، ۱۴۰۳ق.
[۲] ابو مخنف كوفى، وقعة الطفّ، جامعه مدرسين؛ قم،ص۲۰۹، ۱۴۱۷ق.
[۳] حسن بن على، تحف العقول عن آل الرسول(صلى الله عليه و آله)، جامعه مدرسين، ص۵۸، ۱۴۰۴ق.
[۴] بحار الانوار، ج۴۴، ص۲۲۹۔
[۵] ابن طاؤس ، علی ابن موسی،اللھوف علی قتل الطفوف،(ترجمه فھری)، جھان، النص ، ص۷۴ ۱۳۴۸ش۔
