علامه بزرگوار، حاج محمدتقى تسترى، مؤلف قاموس الرجال مى نويسد: «در ميان فرزندان امام كاظم (ع) با آن همه كثرتشان بعد از امام رضا (ع)، كسی هم‌سنگ حضرت معصومه (س) نمى باشد.» . حاج شيخ عباس قمى به هنگام بحث از دختران حضرت موسى بن جعفر (ع)، مىنويسد: «برحسب آنچه به مارسيده، افضل آنها سيده جليله معظمه، فاطمه بنت امام موسى (ع)، معروف به حضرت معصومه (س) است.» در اين نوشته به برخى از ویژگی‌های آن خاتون دو سرا اشاره مى كنيم:
۱- شفاعت گسترده
بالاترين جايگاه شفاعت، از آن رسول گرامى اسلام است كه در قرآن کریم از آن به «مقام محمود» تعبير شده است و گستردگى آن با جمله بلند: (و لسوف يعتيك ربك فترضى) بيان گرديده است. همانا دو تن از بانوان خاندان رسول مكرم شفاعت گستردهاى دارند كه بسيار وسيع و جهان شمول است و مىتواند همه اهالى محشر را فراگيرد:
۱- خاتون محشر، صديقه اطهر، حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها.
۲- شفيعه روز جزا، حضرت فاطمه معصومه (س).
در مورد شفاعت گسترده حضرت زهرا سلام الله عليها همين بس كه شفاعت، مهريه آن حضرت است و به هنگام ازدواج پيك وحى طاقه ابريشمى از جانب پروردگار آورد كه در آن، جمله «خداوند مهريه فاطمه زهرا را شفاعت گنهكاران از امت محمد (ص) قرارداد.» با كلك تقدير نقش بسته بود.
اين حديث از طريق اهل سنت نيز آمده است.
بعد از فاطمه زهرا سلام الله عليها از جهت گستردگى شفاعت، هيچ كس و حداقل هيچ بانويى به شفيعه محشر، حضرت معصومه دخت موسى بن جعفر سلام الله عليها نمىرسد، كه امام به حق ناطق، حضرت جعفر صادق (ع) در اين رابطه مىفرمايد: «تدخل بشفاعتها شيعتنا الجنه باجمعهم»: «با شفاعت او همه شيعيان ما وارد بهشت مىشوند.»
۲- عصمت
بر اساس روايتى كه مرحوم سپهر در «ناسخ» از امام رضا (ع) روايت كرده، لقب «معصومه» را به حضرت معصومه، امام هشتم اعطا كردهاند. طبق اين روايت امام رضا (ع) فرمود: «من زار المعصومه بقم كمن زارنى» «هركس حضرت معصومه را در قم زيارت كند، همانند كسى است كه مرا زيارت كرده باشد.» اين روايت را مرحوم محلاتى نيز به همين تعبير نقل كرده است. با توجه به اين كه عصمت به چهارده معصوم (علیهم‌السلام) منحصر نيست، بلكه همه پيامبران، امامان و فرشتگان معصوم هستند. علت اشتهار حضرت رسول اكرم، فاطمه زهرا و امامان (عليهمالسلام) به «چهارده معصوم» آن است كه آنها علاوه بر مصونيت از گناهان صغيره و كبيره، از «ترك اولى» نيز كه منافات با عصمت ندارد، پاك و مبرا بودند.
مرحوم مقرم در کتاب‌های ارزشمند: «العباس» و «على الاكبر» دلائل عصمت حضرت ابوالفضل و حضرت علىاكبر (عليهماالسلام) را بر شمرده است و مرحوم نقدى در كتاب «زينب الكبرى» از عصمت حضرت زينب سلام الله عليها سخن گفته است و مؤلف «كريمه اهل‌بیت» شواهد عصمت حضرت معصومه (س) را بازگو نموده است.
و با توجه به اين كه حضرت معصومه (س) نام شريفشان «فاطمه» است و در حال حيات به «معصومه» ملقب نبودند، تعبير امام (ع) دقیقاً به معناى اثبات عصمت است، زيرا بر اساس قاعده معروف: «تعليق حكم به وصف مشعر بر عليت است» دلالت حديث شريف بر عصمت آن بزرگوار بىترديد خواهد بود.
۳- فداها ابوها
آيت الله سيد نصرالله مستنبط از كتاب «كشف اللئالى» نقل فرموده كه روزى عدهاى از شيعيان وارد مدينه شدند و پرسش‌هایی داشتند كه مىخواستند از محضر امام كاظم (ع) بپرسند. امام (ع) در سفر بودند، پرسش‌های خود را نوشته به دودمان امامت تقديم نمودند، چون عزم سفر كردند براى پاسخ پرسش‌های خود به منزل امام (ع) شرفياب شدند، امام كاظم (ع) مراجعت نفرموده بود و آنها امكان توقف نداشتند، از اين رو حضرت معصومه (س) پاسخ آن پرسش‌ها را نوشتند و به آنها تسليم نمودند، آنها با مسرت فراوان از مدينه منوره خارج شدند، در بيرون مدينه با امام كاظم (ع) مصادف شدند و داستان خود را براى آن حضرت شرح دادند.
هنگامى كه امام (ع) پرسش‌های آنان و پاسخ‌های حضرت معصومه (س) را ملاحظه كردند، سه بار فرمودند: «فداها ابوها» «پدرش به قربانش باد.» با توجه به اين كه حضرت معصومه (س) به هنگام دستگيرى پدر بزرگوارش خردسال بود، اين داستان از مقام بسيار والا و دانش بسيار گسترده آن حضرت حكايت مىكند.
۴- بارگاه حضرت معصومه (س) تجليگاه حضرت زهرا (س)
بر اساس رؤیای صادقهاى كه مرحوم آيت الله مرعشى نجفى (ره) از پدر بزرگوارش مرحوم حاج سید محمود مرعشى (متوفاى ۱۳۳۸ ه’.) نقل مىكردند، قبر شريف حضرت معصومه (س) جلوهگاه قبر گم شده مادر بزرگوارش حضرت صديقه طاهره سلام الله عليها مىباشد. آن مرحوم در صدد بود كه به هر وسيلهاى كه ممكن باشد، محل دفن حضرت زهرا سلام الله عليها را به دست آورد، به اين منظور ختم مجربى را آغاز مىكند و چهل شب آن را ادامه مىدهد، تا در شب چهلم به خدمت حضرت باقر و يا حضرت صادق (عليهماالسلام) شرفياب مىشود، امام (ع) به ايشان مىفرمايد: «عليك بكريمه اهل البيت» «به دامن كريمه اهل‌بیت پناه ببريد.» عرض مىكند: بلى من هم اين ختم را براى اين منظور گرفتهام كه قبر شريف بىبى را دقیقاً بدانم و به زيارتش بروم.
امام (ع) فرمود: منظور من قبر شريف حضرت معصومه در قم مىباشد. سپس ادامه داد: «براى مصالحى خداوند اراده فرموده كه محل دفن حضرت فاطمه سلام الله عليها همواره مخفى بماند و لذا قبر حضرت معصومه را تجليگاه قبر آن حضرت قرار داده است. هر جلال و جبروتى كه براى قبر شريف حضرت زهرا مقدر بود خداوند متعال همان جلال و جبروت را بر قبر مطهر حضرت معصومه (س) قرار داده است.»
۵- پيشگوئى امام صادق (ع)
امام جعفر صادق (ع) در ضمن حديث مشهورى كه پيرامون قداست قم به گروهی از اهالى رى بيان كردند، فرمودند: «تقبض فيها امراءه هى من ولدى، و اسمها فاطمه بنت موسى، تدخل بشفاعتها شيعتنا الجنه باجمعهم» «بانويى از فرزندان من به نام «فاطمه» دختر موسى، در آنجا رحلت مىكند، كه با شفاعت او همه شيعيان ما وارد بهشت مىشوند.» راوى مىگويد: من اين حديث را هنگامى از امام صادق (ع) شنيدم كه حضرت موسى بن جعفر (ع) هنوز ديده به جهان نگشوده بود.
پيشگوئى امام صادق (ع) از ارتحال حضرت معصومه (س) در قم پيش از ولادت پدر بزرگوارش بسيار حائز اهميت است و از مقام بسيار شامخ آن حضرت حكايت مىكند.
۶- رمز قداست قم
در احاديث فراوانى از قداست قم سخن رفته، تصوير آن در آسمان چهارم به رسول اكرم (ص) ارائه شده است.
امیرمؤمنان (ع) به اهالى قم درود فرستاده و از جاى پاى جبرئيل در آن سخن گفته و امام صادق (ع) قم را حرم اهل‌بیت معرفى كرده و خاك آن را پاك و پاكيزه تعبير كرده است. امام كاظم (ع) قم را عشّ آل محمد (آشيانه آل محمد (ص)) ناميده و يكى از درهاى بهشت را از آنِ اهل قم دانسته. امام هادى (ع) اهل قم را «مغفور لهم» (آمرزيده) تعبير كرده و امام حسن عسكرى (ع) از حسن نيت آنها تمجيد كرده و با تعبيرات بلندى اهالى قم را ستوده است. اينها و ده‌ها حديث ديگرى كه در قداست و شرافت قم و اهل قم از پیشوایان معصوم به ما رسيده، فضيلت و عظمت اين سرزمين را براى همگان روشن مىسازند، جز اين كه بايد ديد راز و رمز اين همه شرافت و قداست چيست؟
حديث فوق كه پيرامون ارتحال حضرت معصومه (س) به عنوان پيشگوئى از امام صادق (ع) نقل شد، از راز و رمز آن پرده بر مىدارد و روشن مىسازد كه اين همه فضيلت و شرافت، از ريحانه پيامبر، كريمه اهل‌بیت، مهين بانوى اسلام، حضرت معصومه (س) سرچشمه مىگيرد، كه در اين سرزمين ديده از جهان فروبسته، گردوخاک اين سرزمين را توتياى ديدگان حور و ملائك نموده است.
۷- تنها خواهر امام هشتم
نجمه خاتون همسر گرامی امام كاظم (ع) تنها دو فرزند در دامان خود پرورش داد و آنها عبارت‌اند از:
۱- خورشيد فروزان امامت، حضرت على بن موسى الرضا (ع).
۲- ماه تابان درج عصمت، حضرت معصومه (س).
محمد بن جرير طبرى، دانشمند گران‌مایه شيعه در قرن پنجم هجرى، بر اين واقعيت تصريح نموده است.
مدت ۲۵ سال تمام حضرت رضا (ع) تنها فرزند نجمه خاتون بود، پس از يك ربع قرن انتظار، سرانجام ستارهاى تابان از دامن نجمه درخشيد كه هم سنگ امام هشتم (ع) بود و امام (ع) توانست والاترين عواطف انباشته شده در سويداى دلش را بر او نثار كند.
بين حضرت معصومه (س) و برادرش امام رضا (ع) عواطف سرشار و محبت زايدالوصفى بود كه قلم از ترسيم آن عاجز است.
در يكى از معجزات امام كاظم (ع) كه حضرت معصومه نيز نقشى دارد، هنگامى كه مرد نصرانى مىپرسد: «شما كه هستيد؟» مىفرمايد: «انا المعصومه اخت الرضا» «من معصومه، خواهر امام رضا (ع) مىباشم.» اين تعبير از محبت سرشار آن حضرت به برادر بزرگوارش امام رضا (ع) و از مباهات او به اين خواهربرادری سرچشمه مىگيرد.
۸- نامه دعوت
محبت و مودت اين خواهر و برادر در سطح بسيار بالا بود، به طورىكه مفارقت امام هشتم (ع) براى حضرت معصومه (س) بسيار سخت بود، جدائى حضرت معصومه (س) نيز براى امام هشتم (ع) قابل تحمل نبود و لذا پس از استقرار امام هشتم (ع) در مرو، نامهاى خطاب به حضرت معصومه (س) مرقوم فرموده، آن را توسط غلام مورد اعتمادى به مدينه ارسال نمود.
جالب توجه است كه حضرت رضا (ع) به غلام دستور داد كه در هيچ منزلى توقف نكند، تا آن مرقومه را در اندك زمان ممكن به مدينه منوره برساند.
حضرت معصومه (ع) نيز به مجرد دريافت دستخط برادر، رخت سفر بست و خود را مهياى سفر نمود.
نویسنده: هادى دانشور
