استاد: حجت الاسلام محمدرضا اعوانی
جلسه دهم دعای ۸ صحیفۀ سجادیه
درباره دعای هشتم صحیفۀ سجادیه صحبت می‌کردیم رسیدیم به فراز سوم که حضرت فرمود: «وَ غَلَبَةِ الْحَسَدِ» خدایا به تو پناه می‌برم از غلبه حسد.
در جلسه گذشته اولین راهکار مقابله با حسد را عرض کردیم. در ادامه به راهکارهای بعدی می‌رسیم.
راهکار دوم: ذکر عظمت الهی
بند ۱۳ دعای بیستم می‌فرماید: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ فِي رُوعِي مِنَ الَّتمَنِّي وَ التَّظَنِّي وَ الْحَسَدِ ذِكْراً لِعَظَمَتِكَ، وَ تَفَكُّراً فِي قُدْرَتِكَ، وَ تَدْبِيراً عَلَى عَدُوِّكَ» خدایا! آنچه شیطان از آرزوی باطل و بدگمانی و حسد در دل من می‌اندازد، همه را یاد بزرگی‌ات و اندیشه در قدرتت و تصمیم و طرح علیه دشمنت قرار ده.
درباره ذِكْراً لِعَظَمَتِكَ توضیحاتی عرض کنم (درباره، وَ تَفَكُّراً فِي قُدْرَتِكَ، وَ تَدْبِيراً عَلَى عَدُوِّكَ بعد توضیح خواهیم داد.) قبلاً نیز عرض شد که حسد از ناحیه شیطان است و اگر انسان دنباله‌رو شیطان باشد مرتکب نوعی شرک شده است. بنا بود خدا را پرستش کند ولی به‌واسطه اطاعت از شیطان او را پرستش کرده است.
راه مقابله با این حسد را امام سجاد علیه‌السلام می‌فرماید: ذِكْراً لِعَظَمَتِكَ اگر انسان به عظمت و بزرگی یاد کند و این بزرگی را وجدان نماید، حکم او را نیز بزرگ می‌شمارد. چنانچه امام در دعای ۳۵ درباره حسد فرمود: فَأَحْسُدَ خَلْقَک، وَ أَغْمَطَ حُکمَک. خدایا اگر من حسادت بورزم حکم تو را سبک شمردم. حال اگر خدا در ذهن انسان با عظمت جلوه کند، حکم او هم با عظمت جلوه می‌کند آنگاه انسان به خودش اجازه نمی‌دهد درباره حکم الهی حسادت نماید. پس ذِكْراً لِعَظَمَتِكَ بسیار مهم است.
لذا امام علیه‌السلام در بند ۱۲ دعای ۲۲ فرمودند: «وَ ارْزُقْنِي سَلَامَةَ الصَّدْرِ مِنَ الْحَسَدِ» خدایا سینه من را از حسد پاک کن. این سلامت صدر و سینه چگونه حاصل می‌شود؟ امام در دعای پنجم فرمودند: «وَ اجْعَلْ سَلَامَةَ قُلُوبِنَا فِي ذِكْرِ عَظَمَتِكَ» سلامت دل‌های ما را در توجّه به بزرگی‌ات قرار ده. اینجا امام می‌فرماید سلامت سینه و قلب از حسد، با ذکر عظمت الهی حاصل خواهد شد.
در قرآن کریم به لسان حضرت ابراهیم این‌گونه فرمود: «وَلَا تُخْزِنِي يَوْمَ يُبْعَثُونَ يَوْمَ لَا يَنْفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ» ۸۷ الی ۸۹ شعراء و روزی که خلق را از قبرها برانگیزند در آن روز مرا رسوا (و هلاک) مگردان آن روزی که مال و فرزندان (هیچ به حال انسان) سود نبخشند و تنها آن‌کس سود برد که با دل با اخلاص پاک (از شرک و ریب و ریا) به درگاه خدا آید.
در این دعا امام سجاد راه سالم نگه‌داشتن قلب را ذِكْراً لِعَظَمَتِكَ بیان می‌فرماید. قلبی که خدا را به عظمت یاد کند سراغ کس دیگری نمی‌رود یعنی قلب از غیر یاد خدا تهی می‌گردد چون خدا را با عظمت وجدان کرده است و جز خدا کسی را نمی‌بیند تا بخواهد او را در قلب خود جا دهد. مگر اینکه خود خدای صاحب عظمت فرموده باشد که به یاد کس دیگری هم باشد.
اگر سوال شود که مصداق ذکر عظمت الهی چیست؟ عرض می‌کنیم؛ از مهم‌ترین مصادیق ذکر عظمت الهی نماز است. از ابتدای نماز که تکبیرةالاحرام گفته می‌شود ذکر عظمت الهی شروع می‌شود «الله‌اکبر» خدا بزرگ‌تر از آن چیزی است که بتوان وصفش کرد. «بسم‌الله الرحمن الرحیم» این‌همه موجود در این عالم وجود دارد چرا با نام خدا نماز را شروع می‌کنیم؟ به جهت اینکه او با عظمت است. «الحمد لله رب‌العالمین» که توصیف خداوند به «رب‌العالمین» یاد عظمت الهی است. تمام اذکار و ارکان و اعمال نماز یاد عظمت الهی است.
با این توضیحات روایت امام عصر ارواحنا له الفدا را راحت‌تر متوجه خواهیم شد که حضرت در جواب سوال محمد بن عثمان درباره نماز این‌گونه می‌نویسد: «فَما أرْغَمُ أنْفُ الشَیْطانَ بِشَی ءٍ مِثْلَ الصَّلاةِ، فَصَـلِّها وَ أرْغَـمْ أنْـفَ الشَّـیْطانَ» با هیچ‌چیز مثل نماز، بینی شیطان به خاک مالیده نمی‌شود؛ پس نماز را به پادار و بینی شیطان را به خاک بمال. اگر انسان بخواهد عوض آنچه شیطان از حسد در دل او القا می‌کند، راهکار درستی تدبیر نماید باید خدا را با نماز به عظمت یاد نماید.
بنابراین وقتی انسان احساس حسادت کرد دو رکعت نماز بخواند و در نماز خدا را با عظمت یاد نماید و بعد از نماز عرض نماید خدایا به تو پناه می‌برم از حسادت که اگر من حسادت بورزم حکم تو را سبک شمرده‌ام.
اگر انسان با حسادت این‌گونه برخورد نماید به یاری خداوند متعال، آرام‌آرام حسادت از بین خواهد روفت و شیطان از او ناامید خواهد شد.
امام علی علیه‌السلام در حکمت ۱۲۹ می‌فرماید: «عِظَمُ الْخَالِقِ عِنْدَكَ، يُصَغِّرُ الْمَخْلُوقَ فِي عَيْنِكَ» بزرگى خداوند در نظر تو سبب می‌شود كه مخلوقات در چشمت کوچک شوند.
والسلام علیکم و رحمت‌الله و برکاته.
